Πύρρων ο Ηλείος (360

Ο Πύρρων, ο ιδρυτής της Σκεπτικής Φιλοσοφικής Σχολής, γεννήθηκε στην ΄Ηλιδα, όπου έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ενενηντάχρονης ζωής του (360-270 π.κ.χ.) μαζί με την αδελφή του, τη Φιλίστα, που ήταν μαμή. Νεαρός ακόμη μαθήτευσε στον Βρύσκιο, μαθηματικό φιλόσοφο της Μεγαρικής Σχολής του Ευκλείδη, η οποία είχε διαδεχθεί με τη σειρά της την Ηλειακή Σχολή του Φαίδωνα υπό την επίδραση, ίσως, του Αλεξίνου. Η Ηλειακή παράδοση δηλαδή και σκέψη ήταν καθοριστική στη διαμόρφωση του δικού του φιλοσοφικού στοχασμού.

Συνοδεύοντας τον Αλέξανδρο μαζί με δεκάδες άλλους επιστήμονες, φιλοσόφους, καλλιτέχνες διέσχισε ολόκληρη σχεδόν την Ασία, ήλθε σε επαφή με τους μάγους της Περσίας, μελέτησε σε βάθος το μυστικισμό της Ανατολής και έφτασε ως τις Ινδίες, όπου γνωρίστηκε με τους βραχμάνους, τους περίφημους γυμνοσοφιστές, οι οποίοι επεδίωκαν την ηθική τελείωση στην απόλυτη αταραξία (νιρβάνα) και την πλήρη υποταγή του σώματος στις λιγοστές ανάγκες της ψυχής. Η επίδρασή τους ήταν μεγάλη και στη σκέψη και στον τρόπο ζωής του Ηλείου φιλοσόφου. Με πολλούς απ’ αυτούς διατήρησε φιλικές σχέσεις μέχρι το τέλος της ζωής του.

Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου γύρισε στην πατρίδα του και για λίγο καιρό ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, στη συνέχεια όμως με τη φιλοσοφία. ΄Εζησε μέχρι τον θάνατό του πιστός, παρά τις διάφορες προκλήσεις, στη δική του φιλοσοφική θεώρηση των πραγμάτων. Επίσης, θα μπορούσε να πει κανείς με κάθε βεβαιότητα σχεδόν ότι δέχτηκε επιδράσεις και από άλλους, προγενέστερους ΄Ελληνες φιλοσόφους, όπως τον Ευκλείδη τον Μεγαρικό, το Δημοκρίτειο φιλόσοφο Ανάξαρχο καθώς και από εκπροσώπους της αρχαίας Σοφιστικής, όπως τον Πρωταγόρα.

Ο Πύρρων επεδίωκε πάντα να ζει, όσο του ήταν βέβαια δυνατόν, σε απόλυτη συμφωνία με τις φιλοσοφικές δοξασίες του. Έτσι, έζησε απλά και ταπεινά μια πραγματική ζωή φτωχού με ελάχιστες, τις απαραίτητες, ανάγκες και σύμφωνα πάντα με τα έθιμα και τις συνήθειες των φτωχών συμπατριωτών του. Όπως μας πληροφορεί ο Διογένης Λαέρτιος πουλούσε καθημερινά στην αγορά της Ήλιδας πουλερικά και γουρουνόπουλα για τον επιούσιο και δεν αρνιόταν ποτέ ακόμα και τις πιο ταπεινές δουλειές σε αντίθεση με πολλούς άλλους σύγχρονούς του πολίτες αδιαφορώντας πλήρως για τη γνώμη των γύρω του.

Η γνώση για τη ζωή του από νωρίς σκεπάστηκε από ένα πέπλο μυστηρίου και μύθου. Τη διδασκαλία του, τις δοξασίες του, τις θεωρίες του δεν τις κατέγραφε, όπως και ο Σωκράτης και έγιναν ευρύτερα γνωστές από τον πνευματικό του κληρονόμο, τον Τίμωνα. Πολλά περιστατικά της ιδιόρρυθμης ζωής του, για την οποία προσπαθούσε πάντα να είναι σύμφωνη με τη διδασκαλία του, έφτασαν ως εμάς με τη μορφή ανέκδοτων. Ρίχνουν όμως κάποιο φως στο σκοτάδι της πληροφόρησης που έχουμε για τον ίδιο και για το έργο του. Λέγεται ότι μονάχα δυο φορές στη ζωή του ξέφυγε (δηλαδή ταράχτηκε) από τους κανόνες που ο ίδιος είχε θεσπίσει γι’ αυτήν: τη μια, όταν τρομαγμένος σκαρφάλωσε στην κορυφή ενός δένδρου προσπαθώντας να γλιτώσει απ’ την επίθεση ενός επικίνδυνου σκύλου και την άλλη, όταν για άγνωστο σ’ εμάς λόγο νευρίασε με την επίμονη αδελφή του και κάποιος τον περιγέλασε με το γνωστό «δάσκαλε που δίδασκες!». Τότε ο φιλόσοφος γύρισε και του είπε με τη χαρακτηριστική ψυχραιμία που τον διέκρινε πως δεν ήταν δυνατόν να εξαρτήσει την απόδειξη της «αδιαφορίας» του από μια γυναίκα κι ότι με μια γυναίκα ποτέ δεν θα μπορέσεις να τα βγάλεις πέρα ατάραχος.

Κάποια από τα περιστατικά της ζωής του που έφτασαν ως εμάς δείχνουν παραδειγματικά τι εννοούσε ακριβώς όταν μιλούσε για την αταραξία. Κάποτε, παραδίδεται απ’ τις αρχαίες πηγές, ο φίλος του Ανάξαρχος, καθώς βάδιζαν μαζί στις ερημιές της Ήλιδας, γλίστρησε και έπεσε στον παρακείμενο βάλτο. Ο Πύρρων, σαν να μην συνέβη τίποτε, συνέχισε ατάραχος τον περίπατό του αδιαφορώντας παντελώς για τον φίλο του που κινδύνευσε πραγματικά να πνιγεί. Το περιστατικό αυτό ο Ανάξαρχος το διηγείτο συχνά στους ακροατές του για να εκφράσει το θαυμασμό του για τον Ηλείο φιλόσοφο.

Κάποια άλλη στιγμή του άνοιξαν και του καυτηρίασαν με τα πιο επώδυνα αντισηπτικά της εποχής μια πληγή κι ο φιλόσοφος, παρά τον ανυπόφορο πόνο που ένιωθε να τον βασανίζει δεν έκανε ούτε μια σύσπαση, έναν μορφασμό στο ήρεμο και ατάραχο πρόσωπό του. Έδειξε με τον πιο πρόσφορο τρόπο ότι δεν του συνέβαινε τίποτα το συνταρακτικό εκείνη τη στιγμή και τράβηξε άπειρα βλέμματα θαυμασμού πάνω του.

Συχνά αναφερόταν στον Όμηρο και έλεγε ότι δεν πρέπει κανείς να στενοχωριέται ποτέ για το θάνατο γιατί, αφού ο Πάτροκλος που άξιζε περισσότερο απ’ τον καθένα μας πέθανε από το δόρυ του Έκτορα τότε γιατί να ζούμε εμείς που είμαστε σαφώς κατώτεροί του κι ότι οι άνθρωποι μοιάζουν με τα φύλλα των δένδρων που πεθαίνουν το φθινόπωρο. Εδώ έχουμε μια αντίληψη και μια μεταφορά χρησιμοποιημένη ήδη από τη λυρική και τη χορική ποίηση του 6ου και 5ου αιώνα π.κ.χ.

Αυτά διέσωσε η αρχαία παράδοση για τη ζωή του Πύρρωνα που ομολογουμένως ρίχνουν κάποιο φως και ερμηνεύουν τις δοξασίες του. Οι Ηλείοι, εκτιμώντας την προσφορά του στη Φιλοσοφία αλλά και στην πατρίδα του τον τίμησαν κυρίως ηθικά, όσο ζούσε: τον έκαναν αρχιερέα και απάλλαξαν εξ αιτίας του όλους τους φιλοσόφους από τη φορολογία. Μετά το θάνατό του όμως του ανήγειραν περικαλλές μνημείο ενώ τοποθέτησαν και την εικόνα του στη Στοά της αγοράς της Ήλιδας.