Θαλής ο Μιλήσιος (624 - 546 π.κ.χ.)

Ο Θαλής ο Μιλήσιος ήταν προσωκρατικός φιλόσοφος, που δραστηριοποιήθηκε στις αρχές του 6ου αιώνα π.κ.χ. στη Μίλητο, ενώ θεωρείται ως ο Ιδρυτής της Ιωνικής σχολής, ή της σχολής της Μιλήτου, που θεωρείται μια εμβρυώδης μορφή υλιστικής σχολής. Ήταν γιος του Εξαμύου και της Κλεοβουλίνης. Γεννήθηκε το 624/623 π.κ.χ. Σε αυτή τη χρονολογία κατέληξαν οι ερευνητές μελετώντας τον Απολλόδωρο, ο οποίος αναφέρει ότι ο Θαλής σε ηλικία σαράντα ετών πρόβλεψε μια έκλειψη του Ήλιου που έγινε το Μάιο του 585 π.κ.χ. Ο Θαλής, πάντα σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του Απολλόδωρου, πέθανε το 547/546 π.κ.χ.

Λέγεται ότι οι προγονικές ρίζες του εκτείνονται ως την οικογένεια του Κάδμου, του βασιλιά της Θήβας. Πληροφορίες λένε ότι δεν σπούδασε σε καμία σχολή ούτε μαθήτευσε σε κανένα δάσκαλο. Μόνο όταν ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στην Βαβυλώνα, γνωρίζοντας από κοντά τους αρχαίους πολιτισμούς των λαών. Συναναστράφηκε με διάφορους ιερείς – σοφούς της Αιγύπτου. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του παρέμεινε άγαμος και αφοσιωμένος στην θεωρητική και πρακτική ενασχόληση με τη φιλοσοφία και τις άλλες επιστήμες.

Ήταν μια πολύπλευρη προσωπικότητα. Ασχολήθηκε με την αστρονομία και τα μαθηματικά, τη φυσική και την φιλοσοφία. Για τα επιστημονικά του επιτεύγματα λέγονται πολλά και είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς πόσα από αυτά δεν οφείλονται στον θρύλο που δημιουργήθηκε γύρω από την προσωπικότητά του. Αναδείχτηκε σε οξυδερκή διανοητική και πολιτικά. Σε καίριες στιγμές παρενέβη στα πολιτικά πράγματα, όπως όταν συνέστησε στους Μιλήσιους να μη συμμαχήσουν με τον Κροίσο ή όταν υμβούλευσε τις ιωνικές πόλεις να συμμαχήσουν μεταξύ τους για να αντιμετωπίσουν τους κοινούς πιθανούς εχθρούς .

Του αποδίδεται το έργο Ναυτική Αστρολογία, αλλά θεωρείται μάλλον αμφίβολο αν το έγραψε ο ίδιος. Για την ανασύσταση της σκέψης του βασιζόμαστε αποκλειστικά σε μαρτυρίες. Η παράδοση κατατάσσει τον Θαλή μεταξύ των επτά σοφών και τον περιγράφει ως άνθρωπο με πλατιές γνώσεις και μεγάλη επινοητικότητα. Το σημαντικότερο είναι, ωστόσο, ότι μέσω της προβληματικής του για την αρχή του κόσμου ανήγαγε τα πολλαπλά φαινόμενα του κόσμου σε μία απρόσωπη, μοναδική ή ενιαία αρχή, γεγονός που τον κατατάσσει δίκαια στη χορεία των φιλοσόφων. Ο Θαλής είναι γνωστός και για την επιτυχημένη πρόβλεψη της ηλιακής έκλειψης του 585.

Ο Θαλής ο Μιλήσιος ανακάλυψε τις τροπές (ηλιοστάσια), το ετερόφωτο της Σελήνης, καθώς και τον ηλεκτρισμό και τον μαγνητισμό, από τις ελκτικές ιδιότητες του ορυκτού μαγνητίτη και του ήλεκτρου (κεχριμπάρι), δίδαξε τον προσανατολισμό από τον αστερισμό της Μικράς Άρκτου, κατασκεύασε το περίφημο «διαστημόμετρον» για τον υπολογισμό των αποστάσεων των πλοίων από την ξηρά, υπολόγισε και το ύψος των πυραμίδων στην Αίγυπτο μετρώντας τον ίσκιο τους, τη στιγμή ακριβώς που ο δικός του ίσκιος ήταν ίσος με το πραγματικό του ύψος, υπήρξε πάνω απ’ όλα βαθύς μελετητής και διδάσκαλος στο κατ’ εξοχήν «ιωνικό» φιλοσοφικό ζήτημα, εκείνο δηλαδή της φυσικής συστάσεως του Σύμπαντος Κόσμου.

Τις φιλοσοφικές απόψεις του Θαλή παρουσιάζει ο Αριστοτέλης και έτσι οι επιστήμονες είναι μάλλον επιφυλακτικοί για το αν αυτές αποδίδονται σωστά. Αρκετοί μάλιστα δεν αποδέχονται το χαρακτηρισμό πρώτος φιλόσοφος που έχει καθιερωθεί γι’ αυτόν, αλλά τον συγκαταλέγουν ανάμεσα στους Επτά Σοφούς. Ακόμη και ο Πλάτωνας τον θεωρεί σπουδαίο πρακτικό αστρονόμο και γεωμέτρη, ιδιαίτερα ικανό στο να επινοεί σπουδαία πράγματα για τεχνικές ανάγκες, αλλά χρεώνει στον Όμηρο την άποψη ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον Ωκεανό. Για τον Διογένη το Λαέρτιο πρώτος φιλόσοφος είναι ο Αναξίμανδρος. 

Πρώτος ο Θαλής αναζήτησε την αρχή των όντων όχι στον Θεό, αλλά σε κάποιο φυσικό είδος. Η προσπάθειά του Θαλή να εξηγήσει τη φύση και το πλήθος των φυσικών φαινομένων, όχι πια με το μύθο και τη θρησκεία, αλλά ορθολογικά, τον τοποθετεί ιστορικά στην πρώτη θέση της αρχαιοελληνικής φιλοσοφικής παραδόσεως.

Στην κοσμολογία του φιλόσοφου σημαντικό ρόλο παίζει το νερό (ύδωρ). Του αποδίδονται δύο κοσμολογικές απόψεις: «Η Γη έχει τη μορφή ενός κυκλικού δίσκου που στηρίζεται στο νερό» και την άποψη «Το νερό είναι η αρχή των πάντων».

Η ζωτική δύναμη του νερού και η τεράστια σημασία του στη φύση ήταν η αιτία που έκανε τον Θαλή να το ορίσει ως πρωταρχικό στοιχείο. Στην Ορφική μυθολογία βρίσκουμε το «Ύδωρ» και την «Ύλη» σαν τα πρωταρχικά στοιχεία δημιουργίας της πρώτης ύλης του σύμπαντος.

Η «Ύλη» δεν ορίζεται με την σημερινή επιστημονική έννοια, αλλά αποτελεί μια μορφή κοσμικής ύλης. Το «Ύδωρ», ο αέρας είτε άλλο στοιχείο είναι κατά τους Προσωκρατικούς φιλοσόφους συνυφασμένο με την ζωή, την ψυχή και τη δύναμη της φύσεως που κινεί τα πάντα (φύεσθαι). Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη στο (Περί Ουρανού Β 13) ήταν η αρχαιότερη θεωρία που είχε διατυπωθεί και είχε παραδοθεί από τον Θαλή. Τούτη η άποψη φέρει ίχνη των ομηρικών και των ησιόδειων κοσμολογικών αντιλήψεων, ιδιαίτερα της εικόνας του Ωκεανού ποταμού που περιβάλλει την Γη και είναι πηγή όλων των υδάτων. Η ιδέα, όμως ότι κάτω από τη γη υπάρχουν νερά, στρέφει το ενδιαφέρον της έρευνας προς την πλευρά της Βαβυλωνιακής και της Αιγυπτιακής μυθολογίας και υποδεικνύει ως ένα βαθμό μια άμεση επαφή του Θαλή με τις μυθολογίες της Εγγύς Ανατολής. Είτε θεωρούσε ότι το νερό εκτός από κοσμογονική αρχή συμμετέχει στη σύσταση του κόσμου είτε όχι, το σημαντικό είναι ότι ο φιλόσοφος αφαιρεί από το νερό τη θεϊκή του ιδιότητα και το αναγνωρίζει μόνον ως φυσικό σώμα.

Όπως μας παραδίδει ο Αριστοτέλης στο Περί Ψυχής Α5 και Α3 ο Θαλής πίστευε πως ο κόσμος είναι γεμάτος θεούς (πάντα πλήρη θεών είναι) και ότι η ψυχή είναι κάτι το κινητικό (κινητικόν τι). Πρόκειται ουσιαστικά για μια αρχαϊκή διατύπωση της θεωρίας του υλοζωισμού, σύμφωνα με την οποία ο κόσμος είναι ζωντανός και έμψυχος, γεγονός που πιστοποιείται από την κινητικότητά του. Ο υλοζωισμός στην νεότερη έννοιά του θεωρεί ως δομικό στοιχείο του κόσμου το φυσικό στοιχείο εννοώντας το ως έμβιο, ως οντότητα στην οποία η ύλη και η ενέργεια είναι αδιάσπαστα ενωμένες.

Ο Θαλής, εκτός από φιλόσοφος, υπήρξε μεγάλος αστρονόμος και μαθηματικός. Ο Ηράκλειτος γράφει: «Θαλής πρώτος αστρολογήσαι». Ο Ηρόδοτος αναφέρει πώς ο Θαλής συνόδευσε τον Κροίσο σε εκστρατεία του και με κατάλληλη διοχέτευση των νερών του ποταμού Αλύ διευκόλυνε τα στρατεύματά του στη διάβαση τους. Ο Θαλής προείπε την έκλειψη ηλίου το 585 π.Χ., και έγραψε επικούς στίχους για τα ουράνια σώματα.

Ο Διογένης Λαέρτιος γράφει για τον Θαλή στο 1o Βιβλίο του: «Κάποιοι λένε ότι πρώτος αυτός είπε πως οι ψυχές είναι αθάνατες. Ένας απ’ αυτούς είναι ο ποιητής Χοιρίλος. Πρώτος βρήκε την πορεία του ήλιου από ηλιοστάσιο σε ηλιοστάσιο και διατύπωσε την άποψη πως το μέγεθος του ήλιου και της σελήνης είναι ίσο με τον ένα επτακοσιοστό της τροχιάς του. Πρώτος ονόμασε την τελευταία μέρα του μήνα τριακοστή και πρώτος, όπως λένε μερικοί, ασχολήθηκε με τη φύση. Ως πολιτικός επίσης υπήρξε διαπρεπής. Όταν ο Κροίσος έστειλε πρέσβεις στους Μιλήσιους για να ζητήσει συμμαχία, ο Θαλής τους εμπόδισε. Πράγμα το οποίο μετά την επικράτηση του Κοίρου αποδείχτηκε σωτήριο για την πόλη. Πρωταρχική αιτία όλων θεωρούσε το νερό και για τη φύση έλεγε πως είναι έμψυχη και γεμάτη θεότητες. Λένε πως αυτός βρήκε τις εποχές του χρόνου και τον διαίρεσε σε τριακόσιες εξήντα πέντε μέρες».

Ο Πλάτων στον Θεαίτητο (174 α) περιγράφει την παρακάτω ιστορία για τον Θαλή: «Λέγεται ότι μία πνευματώδης και νόστιμη Θρακιώτισσα υπηρέτρια πείραξε τον Θαλή, που καθώς παρατηρούσε τ’ άστρα και χάζευε προς τα πάνω έπεσε σ’ ένα πηγάδι, του είπε δηλαδή ότι τον έτρωγε η επιθυμία να μάθει τι βρίσκεται στον ουρανό, αλλά του ξέφυγε ό,τι βρισκόταν πίσω του και πλάι στα πόδια του».

Συνοπτικά, ο Θαλής στη Αστρονομία:

• Ανακάλυψε (με σκιοθηρικό γνώμονα) την ανισότητα των εξαμήνων (θερινού και χειμερινού).
• Μέτρησε τη διάρκεια του έτους (365 ημέρες).
• Μελέτησε τις τροπές και τις ισημερίες του Ήλιου και ανέπτυξε μεθόδους εντοπισμού των αντίστοιχων ημερών μέσα στο έτος.
• Ανέπτυξε μέθοδο υλοποίησης στο έδαφος της ακριβούς διεύθυνσης Βορράς-Νότος.
• Προέβλεψε μία έκλειψη Ηλίου (Μάιος 585 π.Χ.).
• Έγραψε τα βιβλία «Περί Τροπής και Ισημερίας» και «Ναυτική Αστρολογία».
• Διατύπωσε την άποψη ότι το σχήμα της Γης είναι σφαιρικό, καθώς και ότι τα άστρα αποτελούνται από τα ίδια συστατικά με τη Γη.
• Υπολόγισε τον λόγο της διαμέτρου του Ήλιου προς την φαινόμενη τροχιά του γύρω από τη Γη, καθώς και της διαμέτρου της Σελήνης προς την τροχιά της γύρω από την Γη και τους βρήκε 1/720.

Ως μαθηματικός ο Θαλής είναι γνωστός στη στοιχειώδη γεωμετρία από το ομώνυμο θεώρημα για τα τμήματα που αποτέμνονται από παράλληλες ευθείες του επιπέδου πάνω σε δύο άλλες ευθείες του και το ανάλογο του στη γεωμετρία του χώρου. Το θεώρημα της γεωμετρίας πως οι γωνίες ισοσκελούς τριγώνου είναι ίσες μεταξύ τους οφείλεται επίσης σ’ αυτόν. Η κυριότερη προσφορά του Θαλή στην επιστήμη των μαθηματικών, αυτή ήταν η εισαγωγή της αποδείξεως, γεγονός που έφερε αλλαγή στον τρόπο του«σκέπτεσθαι» μέχρι εκείνη την εποχή.

Συνοπτικά, ο Θαλής στη Γεωμετρία:

• Εισήγαγε την έννοια των παραλλήλων ευθειών.
• Εισήγαγε την έννοια των γωνιών και τα πρώτα τους θεωρήματα.
• Μελέτησε τους Σκιοθηρικούς γνώμονες και τα τρίγωνά τους με τις σκιές τους.
• Εισήγαγε την απόδειξη των γεωμετρικών προτάσεων, στηριγμένη σε ορισμούς, αξιώματα και  κοινές έννοιες της Λογικής.
• Ανακάλυψε κριτήρια ισότητας και ομοιότητας τριγώνων.
• Ανακάλυψε το ομώνυμό του, Θεώρημα του Θαλή: Όταν οι παράλληλες ευθείες τέμνουν δύο άλλες ευθείες, τότε τα τμήματα που ορίζονται στη μία είναι ανάλογα προς τα αντίστοιχα τμήματα της άλλης. Κάθε παράλληλη προς μια πλευρά τριγώνου χωρίζει τις άλλες πλευρές του, σε ίσους λόγους. Όμως ισχύει και το αντίστροφο αν σε ένα τρίγωνο χωρίζει σε ίσους λόγους τις δυο πλευρές, τότε είναι παράλληλη στην τρίτη πλευρά
• Ανακάλυψε το θεώρημα της γωνίας της εγγεγραμμένης στο Ημικύκλιο.
• Εκτιμάται ότι ανακάλυψε το θεώρημα των τριών γωνιών τριγώνου.
• Υπολόγισε με όμοια τρίγωνα το Ύψος των Πυραμίδων (περί το 565 π.Χ.).
• Υπολόγισε με όμοια τρίγωνα την απόσταση πλοίου από το λιμάνι.

Είναι ο πρώτος που παρατήρησε ότι ο μαγνήτης (Fe 0) ή επιτεταρτοξέιδιο του σιδήρου ασκεί ελκτικές δυνάμεις σε σιδερένια αντικείμενα. Οι ανακαλύψεις των ηλεκτρικών και μαγνητικών ιδιοτήτων ορισμένων υλικών, ώθησαν το Θαλή στη διατύπωση της θεωρίας ότι καθετί που υπάρχει στην φύση έχει ψυχή. Από την εξήγηση που έδωσε ότι οι ετήσιες (μελτέμια) προκαλούν τις πλημμύρες του ποταμού Νείλου, πιθανολογείται ότι πρέπει να ασχολήθηκε και με τη μελέτη μετεωρολογικών φαινομένων, χωρίς όμως να σωθούν οι παρατηρήσεις και οι μελέτες που έκανε.

Όσον αφορά την φυσική, με την παρατήρηση ότι το ήλεκτρο (κεχριμπάρι) όταν τρίβεται πάνω σε μάλλινο ρούχο, αποκτά την ιδιότητα να έλκει τρίχες μικρά φτερά κ.λ.π., ο Θαλής έθεσε τα θεμέλια του ηλεκτρισμού. Αρκετούς αιώνες μετά η παραγωγή ηλεκτρισμού με τη χρήση της τριβής πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια των ηλεκτροστατικών μηχανών. Στο Θαλή οφείλετε και η ανακάλυψη του μαγνητισμού.

Το σύνολο του έργου του προκάλεσε τον θαυμασμό όλων των Προσωκρατικών Φιλοσόφων, οι οποίοι από τον Θαλή και μετά θεωρούσαν υποχρέωσή τους να καταθέτουν γραπτά τις απόψεις τους, για τα τότε ερωτήματα, σε έργα με τον συνήθη τίτλο «Περί Φύσεως». Έτσι από τον Θαλή και μετά όλοι οι Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι χαρακτηρίστηκαν ως «Φυσικοί».

Όταν τον ρωτούσαν γιατί δεν παντρεύεται έλεγε «ουδέπω καιρός», ενώ όταν πέρασαν τα χρόνια έλεγε «ουκέτι καιρός».

Ο Θαλής δεν ενδιαφερόταν για τα χρήματα. Γι’ αυτό, οι φίλοι και συγγενείς του τον κορόιδευαν ότι τάχα δεν μπορούσε να πλουτίσει. Ο Θαλής, όμως, σαν άριστος μετεωρολόγος, προέβλεψε ότι εκείνη τη χρονιά θα είχαν οι ελαιώνες καλή σοδειά, ενοικίασε τη σοδειά της Μιλήτου και της Χίου κι όταν έφτασε η συγκομιδή, κέρδισε πάρα πολλά χρήματα και τότε μπόρεσε να πει: «Εμείς μπορούμε να κερδίσουμε ότι ώρα θέλουμε χρήματα, αλλά προτιμούμε να ασχολούμαστε με πιο σοβαρά πράγματα».

Κατά τον Έρμιππο ο Θαλής συνήθιζε να λέει: «Για τρία πράγματα ευγνωμονώ την τύχη. Ότι γεννήθηκα πρώτα άνθρωπος και όχι θηρίο, δεύτερον άντρας και όχι γυναίκα και τρίτο, Έλληνας και όχι βάρβαρος».

Ο Θαλής πέθανε σε ηλικία 78 ετών, παρακολουθώντας αθλητικούς αγώνες εξαιτίας της ζέστης, της δίψας και της εξάντλησης. Στον τάφο του, οι συμπολίτες του Μιλήσιοι χάραξαν στον τάφο του το εξής επίγραμμα: «Ει ολίγον το δε σήμα, το δε κλέος ουρανόμηκες», δηλαδή «Ο χώρος μεν που πιάνει ο τάφος σου είναι μικρός, αλλά η δόξα σου εκτείνεται μέχρι τον ουρανό».

Ο Θαλής δεν πρέπει να άφησε κανένα έργο παρά μόνο ένα με τίτλο «Ναυτική αστρολογία» που σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο είναι έργο του Φώκου του Σάμιου. Πολλά κομμάτια από την φιλοσοφία του, διέσωσαν οι μαθητές του και οι μετέπειτα φιλόσοφοι όπως ο Αριστοτέλης (Περί Ψυχής). Σημαντικά στοιχεία για την φιλοσοφία του Θαλή βρίσκουμε στο έργο του Διογένη Λαέρτιου «Βίοι Φιλοσόφων» (Βιβλίο 1ο).

Αποφθέγματα του Θαλή του Μιλήσιου
Πως αν τις ατυχίαν ράστα φέρει; Ει τους εχθρούς χείρον πράσσοντας βλέποι. Πως είναι δυνατόν να υποφέρει κανείς την ατυχία πιο εύκολα; Αν βλέπει τους εχθρούς του να δυστυχούν περισσότερο από εκείνον.

Τι δύσκολον; Το εαυτόν γνώναι. Τι είναι δύσκολο; Το να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του.

Ευδαιμονίαν άρχοντος νομίζειν, ει τελευτήσειε γηράσας κατά φύσιν. Να θεωρείς ευτυχισμένο τον άρχοντα ο οποίος θα κατορθώσει πρώτ’ απ’ όλα να γεράσει, και έπειτα να πεθάνει από φυσικό θάνατο.

Τι δύσκολον θεάσαι; γέροντα τύραννον. Τι είναι δύσκολο να δει κανείς ; Τύραννο που πρόφτασε να γεράσει.

Γεωργού αύρας και ονωνίδας αντί πυρών και κριθών συγκομίζειν εθέλοντος, ουδέν διαφέρει τύραννος ανδραπόδων μάλλον άρχειν ή ανδρών βουλόμενος. Ο τύραννος που θέλει να κυβερνά περισσότερο δούλους παρά ανθρώπους ελεύθερους, δεν διαφέρει καθόλου από τον γεωργό που προτιμά να συγκομίζει ήρας και παράσιτα παρά σιτάρι και κριθάρι.

Κρατίστην είναι δημοκρατίαν την μήτε πλουσίους άγαν μήτε πένητας έχουσαν πολίτας. Αρίστη είναι η Δημοκρατία εκείνη η οποία δεν έχει, ούτε υπερβολικά πλουσίους ούτε υπερβολικά φτωχούς πολίτες.

Τι κοινότατον; Ελπίς. και γαρ οίς άλλο μηδέν, αύτη παρέστη. Τι είναι το πιο κοινό σε όλους; Η Ελπίδα. Γιατί και τίποτα άλλο να μην υπάρχει, αυτή παρευρίσκεται.

Τι πρεσβύτερον; Θεός. Αγέννητον γαρ εστίν. Τι είναι πρεσβύτερον; Ο Θεός. Γιατί είναι αγέννητος (προϋπάρχει).

Πιστόν γη, άπιστον θάλασσα, άπληστον κέρδος. Ασφαλής είναι η στεριά, επισφαλής η θάλασσα, αχόρταγο το κέρδος.

Αγάπα τον πλησίον. Να αγαπάς τον πλησίον σου.

Τι ισχυρότατον; Ανάγκη. Μόνον γαρ ανίκητον. Τι είναι ισχυρότατο; Η ανάγκη. Γιατί μόνο αυτή δεν νικάται.

Της γης αναιρεσθείσης σύγχυσιν τον όλον έξειν κόσμον. Αν η γη καταστραφεί, ολόκληρος ο κόσμος (Σύμπαν) θα αναστατωθεί.

Γεώδη τα άστρα. Τα άστρα αποτελούνται από τα ίδια συστατικά με την γη.

Ειρήνην αγάπα. Να αγαπάς την ειρήνη.

Καιρόν γνώθι. Να γνωρίζεις την αξία του καιρού.

Τι σοφώτερον; Χρόνος. Τα μεν γαρ εύρηκεν ούτος ήδη, τα δ’ ευρήσει. Τι είναι το πιο σοφό; Ο χρόνος. Γιατί αυτά μεν αυτός τα έχει ανακαλύψει ήδη, τα άλλα δε θα τα ανακαλύψει στο μέλλον.

Τι βλαβερώτατον; Κακία. Και γαρ τα χρηστά βλάπτει παραγενομένη. Τι είναι το πιο βλαβερό; Η κακία. Γιατί βλάπτει και τα καλά όταν τα πλησιάσει.

Τι κάλλιστον; Κόσμος. Παν γαρ το κατά τάξιν τούτου μέρος εστί. Τι είναι ωραιότατο; Ο Κόσμος. Γιατί οτιδήποτε γίνεται με τάξη, είναι δικό του μέρος.

Κάλλιστον Κόσμος. Ποίημα γαρ Θεού. Το ωραιότερο πράγμα είναι ο Κόσμος. Γιατί είναι έργο του Θεού.

Τι τάχιστον; Νους. Δια παντός γαρ τρέχει. Τι είναι ταχύτατο; Ο Νους. Γιατί τρέχει δια μέσου όλων.

Απραγούντας μη ονείδιζε. Επί γαρ τούτους νέμεσις Θεών κάθηται. Τους οκνηρούς μην τους κατηγορείς. Γιατί πάνω τους κάθεται από τώρα η τιμωρία των θεών.

Ου χείρον μοιχείας επιορκία. Η καταπάτηση του όρκου δεν είναι λιγότερο ανήθικη πράξη από την μοιχεία.

Το παρόν εύ ποίει. Να καθιστάς ευχάριστο τον παρόντα καιρό σου.

Όσα νεμεσάς τω πλησίω, αυτός μη ποίει. Όσα μισείς στον διπλανό σου, εσύ ο ίδιος μην τα κάνεις.

Μη διαβαλλέτω σε λόγος προς τους πίστεως κεκοινωνηκότας. Η συκοφαντία να μη σε κάνει να χάνεις την εμπιστοσύνη σου, από εκείνους με τους οποίους συναλλάσσεσαι.

Τι εύκολον; Το άλλω υποτίθεσθαι. Τι είναι εύκολο; Το να συμβουλεύει κανείς τον άλλον.

Φίλων παρόντων και απόντων μεμνήσθαι. Πρέπει να ενθυμούμεθα τους φίλους όχι μόνο όταν είναι παρόντες αλλά και όταν είναι απόντες.

Τον φίλον κακώς μη λέγε, μη δ’ εύ τον εχθρόν. Ασυλλόγιστον γαρ το τοιούτον. Τον φίλο σου να μην τον κακολογείς, ούτε και να επαινείς τον εχθρό. Γιατί αυτό είναι ανόητο.

Ουδέν τον θάνατον διαφέρειν του ζειν. Σε τίποτα δεν διαφέρει ο θάνατος από την ζωή.

Αγάπα τον πλησίον σου μικρά ελαττούμενος. Nα αγαπάς τον πλησίον σου ακόμα και μειώνοντας [ή ζημιώνοντας] λίγο τον εαυτό σου

Ουδέν ανεπίληπτον, αλλ’ έχει πάντα διαμαρτίας και αγνοίας. Tίποτε δεν είναι άψογο, αλλά πάντα υπάρχουν ελαττώματα και παραλείψεις

Τάχιστον νους, δια παντός γαρ τρέχει. Ο νους είναι το ταχύτερο από όλα, διότι τρέχει διαπερνώντας τα πάντα.

Δει τα μεν εικότα λέγειν, τα δ’ αμήχανα σιωπάν. Πρέπει να μιλάει κανείς για τα φυσιολογικά πράγματα και για τα απίθαν ανα σιωπά

Τον βίον μη, τω χρόνω βραχύν όντα, πράγμασιν κακοίς μακρόν ποιείν. Τη ζωή [σου], μιας και είναι σύντομη, μην την κάνεις [να φαίνεται] μακριά με κακά πράγματα

Δύσκολον τον εαυτόν γνώναι, εύκολον τω άλλω υποτίθεσθαι. Το να γνωρίζεις τον εαυτό σου είναι δύσκολο, αλλά εύκολο να συμβουλεύεις τους άλλους.

Πηγή: www.apodimos.com