Σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, η Λύττος η Λύκτος, είναι η αρχαιότερη πόλη της Κρήτης. Βρίσκεται 1 χλμ. ΒΑ του σημερινού χωριού Λύττος του Δήμου Καστελλίου, που παλαιότερα ονομαζόταν Ξιδάς. Βρίσκεται σε ύψωμα 656μ. και πάνω στα ερείπιά της βρίσκονται σήμερα κτισμένες δύο εκκλησίες, ο «Τίμιος Σταυρός» και ο «Άγιος Γεώργιος».
Η Λύττος πήρε αυτό το όνομα, -σύμφωνα με τον Στέφανο Βυζάντιο-, από την υψηλή θέση στην οποία ήταν κτισμένη, πάνω σε γήλοφους στις δυτικές υπόρειες των Λασιθιώτικων βουνών. Ο Ησίοδος την αναφέρει στην Θεογονία του σαν πλούσια χώρα της Κρήτης, καθώς επίσης και ο Όμηρος με το επίθετο «ευκτισμένη», δηλαδή καλοκτισμένη. Ακόμη αναφέρεται από τον Σκύλακα, τον Στράβωνα και τον Ιεροκλή στην Πολιτική του Γεωγραφία. Σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου, η Ρέα στάλθηκε από τους γονείς της στη Λύκτο, για να γεννήσει τον Δία.
Η Λύκτος ήταν από τις αρχαιότερες αποικίες των Λακεδαιμονίων. Την Δωρική καταγωγή της Λύκτου φανερώνει και νεώτερος τύπος του ονόματός της Καρνησόπολις. Το πήρε, -σύμφωνα με τον Ψιλάκη-, από τη λατρεία του Καρνείου Απόλλωνος, προς τιμή του οποίου ετελούντο αγώνες και εορτές. Στον αποικισμό της Λύκτου εμπλέκονται και οι Αθηναίοι.
Σύμφωνα με ένα μύθο που αναφέρεται από τον Πλούταρχο, οι Τυρρηνοί κατέλαβαν τα νησιά Λήμνο και Ίμβρο και άρπαξαν Αθηναίες γυναίκες. Τα παιδιά που γεννήθηκαν διώχτηκαν από τους Αθηναίους και πήγαν στην «Λακεδαίμονα». Εκεί βοήθησαν τους Λακεδαιμόνιους στον πόλεμο κατά τον ειλώτων το 465 π.κ.χ. και σε ανταμοιβή τους παραχωρήθηκαν πολιτικά δικαιώματα. Γρήγορα όμως κατέστησαν ύποπτοι και τούς έκλεισαν φυλακή. Εκεί τούς επισκέφτηκαν οι γυναίκες τους αντάλλαξαν τα ρούχα μαζί τους και κατάφεραν ντυμένοι γυναικεία να δραπετεύσουν, ενώ οι γυναίκες παρέμειναν στην φυλακή, αναλαμβάνοντας τις συνέπειες. Οι άντρες στην συνέχεια κατέλαβαν τον Ταΰγετο και ξεσήκωσαν τους Είλωτες. Οι Σπαρτιάτες φοβήθηκαν και ήρθαν σε συμφωνία μαζί τους. Απελευθέρωσαν τις γυναίκες τους και τούς έδωσαν χρήματα καθώς και πλοία για να φύγουν. Πραγματικά έφυγαν με αρχηγούς τους Λακεδαιμονίους Πόλλιν, Δελφόν και Κροταίδαν και αποβιβάστηκαν στην Χερσόνησο, το μετέπειτα λιμάνι της Λύκτου. Αναφέρεται ότι η Λύκτος πήρε μέρος και στον Τρωικό Πόλεμο. Είναι μάλιστα γνωστό πως ο αρχηγός των Λυκταίων ο Κοίρανος θυσίασε τον εαυτό του για να σώσει τον Ιδομενέα από το κοντάρι του Έκτορα. Η Λύττος αναδείχτηκε σε μια από τις μεγαλύτερες και ισχυρότερες πόλεις της Κρήτης. Κυριάρχησε σε όλη την Ανατολική Κρήτη και κυρίως στις επαρχίες Πεδιάδος Μεραμπέλου, Μονοφατσίου και Βιάνου. Κυριαρχώντας από Βορρά μέχρι Νότο, αμφισβήτησε για πολύ καιρό την πρωτοκαθεδρία της Κνωσού και γι αυτό το λόγο βρισκόταν πολύ συχνά σε πόλεμο μαζί της. Το 343, η Κνωσός κατέλαβε την Λύκτο, αλλά με την βοήθεια του βασιλιά της Σπάρτης Αρχιδάμου, οι Λύκτιοι ανακατέκτησαν την πόλη τους. Το 220 και ενώ οι Λύκτιοι βρίσκονταν σε πόλεμο με την Ιεράπυτνα, οι Κνώσιοι βρήκαν αφύλακτη την Λύκτο και την κατέλαβαν. Αιχμαλώτισαν τα γυναικόπαιδα έκαψαν την πόλη και την ανάσκαψαν εκ θεμελίων. Οι Λύκτιοι δεν είχαν το κουράγιο να ξαναχτίσουν την πόλη τους. Φιλοξενήθηκαν με συμπάθεια από την Λάππα. Με την βοήθεια της Σπάρτης η πόλη ξαναχτίστηκε και έγινε μια από τις ισχυρότερες πόλεις της Κρήτης. Συμμάχησε με την Ιεράπετρα και την Ολούντα καθώς και με την Δρήρο. Πήρε μέρος στην συμμαχία των 30 πόλεων της Κρήτης υπό τον Ευμένη Β΄ βασιλιά της Περγάμου το 2ο π.κ.χ. αιώνα. Κατά την ρωμαϊκή περίοδο αντιστάθηκε στον Μέτελλο, που την κατέλαβε με τα όπλα. Όπως δείχνουν πολλές επιγραφές η Λύκτος διακρίθηκε και κατά την Ρωμαϊκή περίοδο. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου βρίσκονται τα αγάλματα του Μάρκου Αυρηλίου και του Τραϊανού που βρέθηκαν στην Λύκτο.
Η πόλη της Λύττου είναι κτισμένη πάνω σε ύψωμα με διάφορες κορυφές και ελάχιστο επίπεδο έδαφος. Τα κοινά συσσίτια που σύμφωνα με τον «Δωσιάδα τον Κρητικό» γίνονταν στην Λύττο αποτελούν αξιόλογο θέμα μελέτης, Για την ύδρευσή της η Λύκτος είχε μεταφέρει το νερό της πηγής Κουρνιά, που βρίσκεται μεταξύ Κεράς και Κράσι, με υδραγωγείο, μέρος του οποίου ήταν σκαλισμένο σε βράχο. Επίσης χρησιμοποιείτο μια τεράστια πέτρινη υδατογέφυρα, χωρίς τόξα, μέρος της οποίας σώζεται βορείως της Κασταμονίτσας. Το μνημείο προκαλεί εντύπωση ακόμη και σήμερα. Η Λύκτος είχε κόψει κατά περιόδους διαφόρων τύπων νομίσματα. Έμβλημα των νομισμάτων της ήταν ο αετός με ανοιχτά φτερά, καθώς επίσης και η κεφαλή αγριογούρουνου με την λέξη ΛΥΤΤΙΩΝ. Μετά την συνθήκη μεταξύ Λύκτου και Ιεράπυτνας το 113 π.κ.χ., στήθηκε στήλη στον ναό της Πολιάδας Αθηνάς της Λύκτου.
Πολλά είναι τα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, όπως γλυπτά και επιγραφές, όπως τα δύο ψηφίσματα της πόλης των Λυττίων γραμμένα βουστροφηδόν. Το 1951, βρέθηκε τετράγωνο αναθηματικό βάθρο, με ανάγλυφη παράσταση ήρωα, μπροστά σε άλογο και σκυλιά που ορμούν σε ελάφι και ζαρκάδι. Φέρει την επιγραφή : ΑΧΙΛΛΕΥΣ ΑΧΙΛΛΕΩΣ. Το 1970 η κ. Αγγελική Λεμπέση ανέσκαψε τμήμα οικίας ελληνιστικής περιόδου που είχε πιθανώς καταστραφεί από την εκστρατεία των Κνωσίων το 220 π.κ.χ.
Πηγή: www.28910.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου