Ναός της Αθηνάς Αφαίας στην Αίγινα

O ναός της Αφαίας στην Αίγινα είναι από τα πιο εντυπωσιακά κτίσματα της υστεροαρχαικής εποχής. Ο ναός δεσπόζει στην περιοχή του ιερού της Αφαίας που ίδρυσαν οι Αιγινίτες για να τιμήσουν την Μινωίτικη θεότητα Αφαία, κόρη του Δία και της Κάρμης. Η Αφαία έχει ταυτιστεί από πολλούς ερευνητές με την Βριτόμαρτι αλλά και την Δίκτυννα Άρτεμι. Ο Μύθος αναφέρει ότι η Αφαία κατέφυγε στην Αίγινα και κρύφτηκε σε ένα δάσος, για να γλύτώσει από την ερωτική μανία του Βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Σε αυτό το δάσος ίδρυσαν οι Αιγινίτες ιερό όπου την τιμούσαν. Ο ναός πρωτοοικοδομήθηκε το 570-560 π.κ.χ. αλλά καταστράφηκε από πυρκαγιά. Το 500-490 π.κ.χ. κτίσθηκε ο ναός που βλέπουμε σήμερα και διαμορφώθηκε όλος ο χώρος του ιερού. Δυστυχώς το ιερό δεν διατηρήθηκε για μεγάλο διάστημα καθώς άρχισε η παρακμή της Αίγινας ήδη από τα μέσα του 5ου αιώνα. Τον 2ο αιώνα π.κ.χ. όλος ο χώρος είχε εγκαταληφθεί.

Ο ναός της Αφαίας είναι δωρικού ρυθμού και από πολλούς θεωρείται το πρότυπο που είχαν στο μυαλό τους οι αρχιτέκτονες του Παρθενώνα. Ο ναός έχει 12 κίονες στις μακριές πλευρές και 6 στις στενές και όλοι είναι μονόλιθοι με 20 ραβδώσεις εκτός από 3 που αποτελούνται από σπονδύλους. Η είσοδος στον ναό γινόταν από ένα επικλινές επίπεδο στην ανατολική πλευρά. Τα γλυπτά των αετωμάτων ήταν από παριανό μάρμαρο. Το θέμα και των δύο αετωμάτων του ναού της Αφαίας είναι οι μυθικές εκστρατείες στην Τροία, καθώς σε αυτές είχαν διακριθεί οι Αιακίδες, Τελαμώνας, Αίαντας και Αχιλλέας. Η θεά Αθηνά είναι παρούσα σε όλες τις παραστάσεις, έτσι δεν είναι τυχαίο που πολλές φορές ο ναός ανομάζεται της Αφαίας Αθηνάς. Αλλώστε για μεγάλο διάστημα πίστευαν ότι στην Αθηνά ήταν αφιερωμένος.

Ο ναός διέσχισε τους αιώνες μέσα στην εγκατάληψη, δεσπόζοντας στην περιοχή μέχρι που δύο "φιλέλληνες" το 1811, ένας Άγγλος αρχιτέκτονας και ένας Γερμανός βαρώνος, έκαναν τις πρώτες "ανασκαφές", προφανώς λαδώνοντας κάποιον τοπικό πασά. Έτσι κατάκλεψαν τα γλυπτά των αετωμάτων, τα οποία μετέφεραν στην Ιταλία και από εκεί τα πούλησαν σε δημοπρασία στον γερμανό βασιλιά Λουδοβίκο. Σήμερα βρίσκονται στη γλυπτοθήκη του Μονάχου για να τα καμαρώνουν οι επισκέπτες της αξιόλογης αυτής γερμανικής πόλης. Το ελληνικό κράτος για να τιμήσει προφανώς τους γερμανούς, ανέθεσε τις πρώτες επιστημονικές ανασκαφές στο χώρο το 1901, στο Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Ευτυχώς οι τελευταίες αναστηλωτικές εργασίες το 1956-1975 έγιναν από τους Α. Ορλάνδο και Ε. Στίκα.