Ιστορικοί χρόνοι των Ολυμπιακών αγώνων

Στα ιστορικά χρόνια, μετά την κάθοδο των Δωριέων, οι αγώνες αναδιοργανώθηκαν από τον αρχηγό των αιτωλοδωρικών φύλων Όξυλο. Αργότερα όμως παραμελήθηκαν μέχρι την εποχή του Ίφιτου, του βασιλιά των Ηλείων, ο οποίος και αναδιοργάνωσε τους αγώνες. Κατά τον Παπαχατζή, από την εποχή του Πέλοπα και του Ηρακλή μέχρι την πρώτη ιστορικά καταγραμμένη Ολυμπιάδα, υπολογίζεται πως δεν είχαν τελεστεί οι αγώνες επί 112 χρόνια (δηλαδή 28 Ολυμπιάδες).

Η πρώτη Ολυμπιάδα τοποθετείται το 776 π.κ.χ. Τότε θεσπίστηκε και η «ιερή εκεχειρία» από τον Ίφιτο, τον Κλεισθένη της Πίσας και τον Λυκούργο της Σπάρτης. Με την καθιέρωσή της οι Ολυμπιακοί αγώνες συντέλεσαν στην καλλιέργεια των διελληνικών σχέσεων και στη σύσφιξη των συνεκτικών δεσμών των ελληνικών πόλεων - κρατών. Η ιερό­τητα τόσο των αγώ­νων όσο και του χώρου όπου διεξάγονταν, επέβαλε οι προσερχόμενοι να είναι απαλλαγ­μένοι από κάθε εχθρική πρόθεση και να μην κατέχονται από πάθη αφού ήταν προστατευόμενοι του θεού. Όλη αυτή η ατμόσφαιρα προσέδωσε στις Ολυμπιακές συναντή­σεις ένα θρησκευτικό χαρακτήρα απομακρύνοντας κάθε τι ανόσιο και βέβηλο. Οι Ολυμπιακοί αγώνες, με την πάροδο του χρόνου, απόκτησαν την πρωταρχική θέση στις γιορτές. Το πνεύμα του αθλητισμού αποσπάστηκε από τη λατρεία κι απέκτησε μία εντελώς αυτόνομη θέση. Έτσι, ενώ αρχικά το στάδιο αποτελούσε μέρος του ιερού, με νεότερες διαρρυθμίσεις αποκόπηκε εντελώς από αυτό. Η μαρτυρία του Θουκυδίδη, ότι στους αγώνες οι αθλητές αγωνίζονταν γυμνοί, δείχνει τη σταδιακή απομάκρυνση των αγώνων από το συντηρητικό πνεύμα της λατρείας και την αυτονόμησή τους ως καθαρά αθλητική εκδήλωση.

Τα Ολύμπια τελούνταν κάθε 4 χρόνια, στο τέλος μιας περιόδου που αποτελούνταν εναλλάξ από 50 και 49 μήνες και συνέπιπτε με τον 8ο σεληνιακό μήνα των Ηλείων, οπότε τη μία έπεφταν το μήνα Απολλώνιο (Αύγουστο/Σεπτέμβριο) και την άλλη το μήνα Παρθένιο (Σεπτέμβριο/Οκτώβριο). Σύμ­φωνα με τον Παυσανία, οι πρώτες δεκατρείς από τις γνωστές Ολυμπιάδες, των ετών 776 - 728 π.κ.χ. είχαν ένα μόνο άθλημα: το «στάδιο», δηλαδή δρόμο ταχύτητας ενός Ολυμπιακού σταδίου που είχε μήκος 178 - 179 μέτρα. Στις 6 πρώτες Ολυ­μπιάδες έπαθλο ήταν ένα μήλο ενώ αργότερα δινόταν ως έπαθλο ένα στεφάνι από κλαδί της «καλλιστεφάνου ελαίας» Το κλαδί έκοβε με χρυσό δρεπάνι ένα παιδί που ζούσαν και οι δύο γονείς του.

Κατά την 14η Ολυμπιάδα του 724 π.κ.χ. προστέθηκε ο «δίαυλος», δρόμος δύο σταδίων και κατά την 15η του 720 π.κ.χ. ο «δόλιχος», δρόμος αντοχής. Από την 18η Ολυμπιάδα του 708 π.κ.χ. προστέθηκαν το πένταθλο και η πάλη.

Στην 23η Ολυμπιάδα του 688 π.κ.χ. εμφανίστηκε ως αγώνισμα η πυγμαχία, στην 25η Ολυμπιάδα του 680 π.κ.χ. προστέθηκε ως αγώνισμα η αρματοδρομία και μόλις κατά την 65η Ολυμπιάδα του 520 π.κ.χ. προστέθηκε ο οπλίτης δρόμος κ.λ.π. Στο μεταξύ είχαν προστεθεί κι άλλα αγωνίσματα ως το 200 π.κ.χ. που προστέθηκε το παγκράτιο παίδων. Γενικά, το Ολυ­μπιακό πρόγραμμα πλουτιζόταν συνεχώς και στην τελι­κή μορφή του περιλάμβανε 16 αγωνίσματα.