Λεύκιππος ο Αβδηρίτης (480/470 - 400 π.κ.χ.)

Λεύκιππος, ο δάσκαλος του Δημόκριτου και πατέρας της ατομικής θεωρίας, την οποία πρόβαλε και εξέλιξε ο πιο χαρισματικός, πιθανότατα, μαθητής του.

Ο Λεύκιππος ήταν Έλληνας φιλόσοφος του 5ου αι. π.κ.χ. (480/470 π.κ.χ.-400 π.κ.χ.) από τα Άβδηρα (κάποιοι λένε από τη Μίλητο) μαθητής του Ζήνωνα του Ελεάτη. Διατύπωσε πρώτος την υπόθεση ότι η ύλη αποτελείται από άτομα. Η σχολή του Επίκουρου αμφισβητούσε την ιστορικότητά του. Ο Αριστοτέλης ανέφερε πως δεν υπήρχαν βασικές διαφορές στις διδασκαλίες του και του μαθητή του Δημόκριτου. Φαίνεται πως η ισχυρή προσωπικότητα του δεύτερου επισκίασε τον πρώτο και ο μαθητής ξεπέρασε το δάσκαλο. Ήταν σύγχρονος με τον Εμπεδοκλή και τον Αναξαγόρα. Του αποδίδονται δύο συγγράμματα, ο «Μέγας διάκοσμος», το βασικό σύγγραμμα της ατομιστικής σχολής, και το «Περί νου». Από το πρώτο υπάρχει μια σύντομη περίληψη, για το δεύτερο δεν ξέρουμε τίποτε βέβαιο.

Τη ζωή του περιβάλλουν αναπάντητα ερωτήματα, ενώ το έργο περιπλέκεται με τα όσα φέρεται να διατύπωσε ο Δημόκριτος. Ο  Διογένης ο Λαέρτιος ("Βίοι Φιλοσόφων", βιβλίο ΙΧ, παρ. 30-33) γράφει ότι: «ήταν Ελεάτης, κατ' άλλους Αβδηρίτης και κατ' άλλους Μιλήσιος. Άκουσε το Ζήνωνα». Ο ξανθιώτης φιλόλογος-συγγραφέας Θανάσης Μουσόπουλος, στο βιβλίο του ‘Άβδηρα: γη του κάλλους και του στοχασμού’ αναφέρει: «γενικά, οι αρχαίοι που δέχονται την ύπαρξη του Λεύκιππου, παραδέχονται ότι στα έργα του "Περί νου" και "Μέγας διάκοσμος" ο Λεύκιππος συνέλαβε τους άξονες της ατομικής θεωρίας, που επεξεργάστηκε στη συνέχεια ο μαθητής του Δημόκριτος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Λεύκιππος πρώτος, για να εξηγήσει την ποικιλομορφία των όντων, υποστηρίζει την ύπαρξη του κενού που διαχωρίζει τα όντα. Δηλαδή, τις δύο αντίθετες δυνάμεις Φιλότης-Νείκος του Εμπεδοκλή τις αντικαθιστά με το πλήρες και το κενό, που δίνουν μια ποσοτική-επιστημονική διάσταση στο φιλοσοφικό στοχασμό και στην επιστήμη».

Ατομική Θεωρία

Η ύλη κατά τον Λεύκιππο και το Δημόκριτο, αποτελείται από μικροσκοπικά, αόρατα, αιώνια, άφθαρτα, αμετάβλητα, αδιαίρετα σωμάτια, τα άτομα, τα οποία γεννήθηκαν αυτόματα και τυχαία. Τα άτομα δεν έχουν καμμία ποιοτική διαφορά μεταξύ τους, παρά μόνο στο μέγεθος και στο σχήμα τους. Μεταξύ των ατόμων υπάρχει το κενό, ή το μη ον ή μανόν, το οποίο όμως έχει υλική υπόσταση. Λόγω της ύπαρξης του κενού, τα άτομα έχουν την ιδιότητα της κίνησης. Από τις συγκρούσεις των ατόμων δημιουργείται η ύλη. Οι δύο φιλόσοφοι πιστεύουν πως μέσω διαφόρων συνδυασμών, τα όμοια άτομα έλκονται, σχηματίζοντας σώματα.

Κοσμολογία

Όπως αναφέρει ο Διογένης Λαέρτιος, ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος υποστηρίζουν πως οι συγκρούσεις των ατόμων δημιουργούν νέα σώματα αλλά και νέους Κόσμους. Πιστεύουν οτι υπάρχουν άπειροι Κόσμοι που δημιουργούνται από άπειρα σε πλήθος άτομα, με τυχαία μορφή. Για το Σύμπαν, σύμφωνα με τον Αέτιο, οι δύο φιλόσοφοι υποστηρίζουν πως έχει σφαιρικό σχήμα.

Για τη Γη, ο Αριστοτέλης αναφέρει πως ο Λεύκιππος τη θεωρεί ακίνητη και στο κέντρο του Κόσμου, ενώ έχει σχήμα τυμπανώδες (σχήμα τυμπάνου).

Πηγή: www.empros.gr, http://epanellinismos.com


“ΠΩΣ ΣΥΝΕΣΤΗΚΕΝ Ο ΚΟΣΜΟΣ”

"Ο νυν κόσμος περικεκλασμένω σχήματι εσχημάτισται τον τρόπο τούτον: 

Των ατόμων σωμάτων απρονόητον και τυχαίαν εχόντων την κίνησιν συνεχώς τε και τάχιστα κινουμένων, εις ταυτό πολλά σώματα συνηθροίσθη, [και] δια τούτο ποικιλίαν έχοντα (και) σχημάτων και μεγεθών. 

Αθροιζομένων δε εν ταυτώ, τούτων τα μεν οσα μείζονα ην και βαρύτερα πάντων υπεκάθιζεν, 

όσα δε μικρά και περιφερή και λεία και ευόλισθα ταύτα εξεθλίβετο, κατά την σύνοδον των ατόμων, εις τε το μετέωρον ανεφέρετο. 

ώς δε ουν εξέλειπεν μεν η πληκτική δύναμις μετεωρίζουσα, ουκέτι δε ήγεν η πληγή πρός το μετέωρον, εκωλύετο δε ταύτα κάτω φέρεσθαι, επιέζετο [δε βιαίως] πρός τους τόπους τους δυνάμενους δέξασθαι. 

Ουτοι δε ήσαν οι πέριξ και προς τούτοις το πλήθος των σωμάτων περιεκλάτω: περιπλεκόμενα δε αλλήλοις Αυτοί δε (οι τόποι) κατά την περίκλασιν τον ουρανόν εγέννησε. 

Της δε αυτής εχόμεναι φύσεις αι άτομοι, ποικίλαι ούσαι... την των. άστρων φύσιν απετέλουν"

O Κόσμος αυτός, σε (αυτή την) διασπαρμένη μορφή εσχηματίσθη με τον εξής τρόπο:

Τα σώματα των ατόμων, χωρίς αιτία και τυχαία έχοντας την κίνηση, κινούμενα συνεχώς και ταχύτατα, [και] δια τούτο ποικιλίαν έχοντα πλήθος επί τον αυτό (τόπο) συγκεντρώθησαν...

 Συναθροιζομένων δε εν ταυτό (στον ίδιο τόπο) εξ’ αυτών τα μεν όσα μείζονα και βαρύτερα, υπό κάτω πάντων (στο κέντρο) εκάθιζαν, 

όσα δε μικρά και περιφερόμενα, λεία και ευολίσθητα, εξεθλίβοντο, αυτά, κατά την συγκέντρωση των σωμάτων σχηματίζοντας μετέωρο, (ουράνιο φαινόμενο).

Όμως όταν εξέλιπε η πληκτική δύναμη (πλήττω= βαρώ= βαρυτική) που τα μετεώριζε και έπαψε να οδηγεί (τα άτομα) προς το μετέωρο, εμποδίζοντο να φτάσουν (τα άτομα) κάτω (δηλαδή στο κέντρο του φαινομένου), βιαίως δε (με έκρηξη) αυτά εσπρώχθησαν σε τόπους που μπορούσαν να τα δεχθούν.

Αυτοί δε (οι τόποι) ήταν ο περιβάλλον χώρος και σ΄ αυτόν τον χώρο το πλήθος των σωμάτων διεσπάσθη. Περιπλεκόμενα δε μεταξύ τους κατά την διαίρεση τον ουρανό εγέννησαν!

Της αυτής δε φύσεως άτομα, που είναι ποικίλα... την φύση των άστρων αποτελούν.