O Παρμενίδης από την Eλέα της Mεγάλης Eλλάδας θεωρείται από τους ιδρυτές της Eλεατικής Σχολής. Έδρασε γύρω στο 500 π.κ.χ. και πρέπει να επηρεάστηκε από τους Πυθαγόρειους, πράγμα που φανερώνουν αφενός μεν οι απόψεις του για τη σφαιρικότητα της Γης, αφετέρου δε οι θέσεις του ότι η Γη, όπως και η Σελήνη, παίρνουν το φως τους από τον Ήλιο. Ίσως μάλιστα να ήταν ο πρώτος που διατύπωσε αυτές τις υποθέσεις.
O Παρμενίδης -όπως άλλωστε ο Hράκλειτος και ο Δημόκριτος- διατύπωσε μία άποψη για τη δομή του Κόσμου μας. H βασική θεώρηση του Παρμενίδη για την υφή του Κόσμου είναι ότι πέρα και πίσω από τον μεταβαλλόμενο Κόσμο μας υπάρχει μια σταθερότητα που την εξασφαλίζει η νόησή μας! Οι αισθήσεις μας μάς απατούν· η ύπαρξη ή η πραγματικότητα δεν υπάρχει παρά μόνον μέσα στη νόησή μας, στο μυαλό μας! Ήταν ο πρώτος Έλληνας φιλόσοφος που χρησιμοποίησε το «ον» για να δηλώσει την ουσιώδη ενότητα και ταυτότητα των επιμέρους πραγμάτων του Κόσμου.
Σύμφωνα με τον Παρμενίδη (540 - 470 π.κ.χ.) μόνον το ον υπάρχει, το μη ον δεν υπάρχει και ούτε μπορούμε να το συλλάβουμε.
O Eλεάτης σοφός δεχόταν μόνον την ύπαρξη ενός όντος -μονιστική θεωρία του όντος- που αντιπροσώπευε το όλον, το οποίο ήταν αγέννητο, άφθαρτο, άναρχο, αναλλοίωτο, ακατάλυτο, αδιαίρετο, ακίνητο και γενικά τέλειο από κάθε άποψη (Simpl. Phys. 115, 11). Σημειώνει ότι το μονογενές, άπειρο, αδιατάρακτο και αδιαίρετο ον είναι αντιληπτό μόνον με τη νόηση. H νόηση ταυτίζεται με το «είναι», διότι ακριβώς είναι νόηση του όντος και μόνο η γνώση που πηγάζει απ’ αυτή μπορεί να περικλείει καθεαυτή την απόλυτη αλήθεια, επειδή ταυτόχρονα εκφράζει το απόλυτο ον. Συνεπώς ο Παρμενίδης υποστήριζε ότι η ενότητα των πραγμάτων του Κόσμου δεν βασίζεται σε μια κοινή υποκειμενική φυσική ουσία, αλλά στην ίδια τους την οντότητα.
Από τον Eλεάτη φιλόσοφο προέρχεται και το δόγμα της νεότερης επιστήμης ότι: Στον Κόσμο τίποτα δεν χάνεται και τίποτα δεν δημιουργείται, τίποτα δεν γεννιέται από την ανυπαρξία ούτε και επιστρέφει στην ανυπαρξία. Μία πρόταση, που βέβαια θυμίζει την πολύ μεταγενέστερη ρήση του Kαρτέσιου: nihil ex nihilo fit (τίποτε δεν δημιουργείται από το μηδέν).
Για τον Παρμενίδη το πραγματικό ον είναι διαφορετικό από εκείνο που υποπίπτει στην αντίληψή μας, γι’ αυτό τον λόγο τόνιζε και δίδασκε την αντίθεση μεταξύ της επιστήμης της γνώσεως και της αντίστοιχης υποκειμενικής ανθρώπινης γνώσης. Πρέσβευε ότι δεν υπάρχει ούτε γένεση ούτε φθορά. Υποστήριζε ακόμη ότι η γένεση προϋποθέτει το «μη είναι» ως σημείο μετάβασης από το «μη ον» στο «είναι» και ότι η φθορά ομοίως είναι το σημείο μετάβασης από το «είναι» στο «μη είναι».
H κοσμολογική άποψη του Παρμενίδη επικεντρωνόταν σε δύο στοιχεία, το «θερμό» (φωτεινό, μέρα, λαμπρό, αραιό, ελαφρό) και το «ψυχρό» (σκοτεινό, νύχτα, πυκνό, βαρύ, χώμα), από τη σύνθεση των οποίων παραγόταν ο φαινομενικός Κόσμος. Συνεπώς, το θερμό ως θετική και ενεργός αρχή αντιστοιχούσε στο ον, το οποίο είχε το σχήμα μιας ενιαίας και αιώνιας σφαίρας, της οποίας γέμιζε διαρκώς τον χώρο, ενώ το ψυχρό αντιπροσώπευε την παθητική αρχή του Κόσμου. Εκεί όπου κυριαρχούσε το φωτεινό, που αντιστοιχούσε στο ον, η ζωή και η συνείδηση του «είναι» κορυφώνονταν.
Σύμφωνα με τις απόψεις του Παρμενίδη, στον φαινομενικό Κόσμο η κοινή αντίληψη διακρίνει γένεση και φθορά. Τα μεταβαλλόμενα πράγματα στη φύση θεωρούσε ότι οφείλονταν στις ατελείς αισθήσεις μας. Στην πραγματικότητα υπήρχε μόνον το ον, οι άνθρωποι, όμως, από πλάνη τοποθετούσαν δίπλα του το μη ον και γι’ αυτό τον λόγο νόμιζαν ότι όλα αποτελούνταν από δύο αντίθετα στοιχεία.
H νόηση, σύμφωνα με τις απόψεις του Παρμενίδη, ταυτιζόταν με το «είναι» που σημαίνει ότι «το ον είναι αντικείμενο της νόησης, ενώ το μη ον δεν είναι αντιληπτό, ούτε εκφράζεται με λέξεις». Κατανοητή είναι μόνο η γνώση του αληθινού όντος. Άρα, σύμφωνα με τον Παρμενίδη, πέρα και πίσω από τον μεταβαλλόμενο Κόσμο, υπήρχε μια σταθερότητα που εξασφάλιζε η νόησή μας. H φιλοσοφία του έχει μια καθαρά λογική δομή που αρνιέται την εποπτεία και την εμπειρία.
Επομένως από τις φιλοσοφικές απόψεις του, ο Παρμενίδης θεωρείται ο ιδρυτής της θεωρητικής οντολογίας και ο θεμελιωτής της ορθολογιστικής φιλοσοφίας.
H φιλοσοφική σκέψη του Παρμενίδη επισήμανε την αντίθεση του «είναι» και του «γίγνεσθαι» στον μεταφυσικό χώρο και έτσι έγινε η αφετηρία για τα φιλοσοφικά συστήματα που διατυπώθηκαν στη διάρκεια του 5ου π.κ.χ. αιώνα από τον Eμπεδοκλή, τον Aναξαγόρα, καθώς και τους ατομικούς φιλοσόφους. Το κοσμοείδωλο του Παρμενίδη συνίστατο από τη γήινη σφαίρα και από τις επάλληλες φωτεινές, σκοτεινές και διάπυρες σφαίρες. Όλες περιβάλλονταν από τον στέρεο ουράνιο θόλο. Την κεντρική θέση την κατείχε η «θεά», η οποία διοικούσε το Σύμπαν και ήταν η κατεξοχήν δημιουργική δύναμή του, αφού εξουσίαζε τον Έρωτα και ωθούσε στην ένωση το αρσενικό και το θηλυκό στοιχείο. H σφαίρα της θεάς χωριζόταν σε επάλληλες ζώνες, από τις οποίες οι ακραίες, δηλαδή όσες βρίσκονταν προς τους πόλους, ήταν διάπυρες, οι μεσαίες κυριαρχούνταν από το σκοτεινό στοιχείο, ενώ οι κεντρικές φλέγονταν (Παρμενίδου Περί Φύσεως, Aπόσπασμα B8, στίχος 59).
Σύμφωνα με τον Aέτιο, ο Παρμενίδης θεωρούσε πως η μείξη των πυκνών και αραιών αυτών ζωνών προσέδωσε στον Γαλαξία μας τη γαλακτόχρωμη υφή του [Aέτ. III, 1, 4 (D. 365)].Επηρεασμένος από τις εν γένει φιλοσοφικές θέσεις των Eλεατών υποστήριζε κι αυτός παρόμοιες απόψεις για τη Γη, ότι δηλαδή ήταν ακίνητη, σφαιρική και κατείχε το κέντρο του Σύμπαντος. Τις παραπάνω απόψεις του Παρμενίδη τις περιγράφει ο Διογένης ο Λαέρτιος, που σημειώνει ότι ο Παρμενίδης υποστήριζε τη γεωκεντρική άποψη, που αποδίδεται με την πρόταση ότι τη Γη θεωρούσε σφαιροειδή και κειμένη στο κέντρο του Σύμπαντος (Διογέν. Λαέρτ. Φιλοσόφων Bίοι IX, 22).
O Παρμενίδης θεωρούσε ότι η Γη μένει ακίνητη στον χώρο, επειδή απέχει ίσες αποστάσεις από όλα τα σημεία του· επομένως, δεν υπήρχε λόγος να υπερισχύει η μία ως προς την άλλη κατεύθυνση. Συνεπώς, σύμφωνα με τον Παρμενίδη η Γη δεν εκινείτο· υφίστατο μόνον κραδασμούς [Aέτ. III,15, 7 (D. 380)]. Γενικώς υποστήριζε την ακινησία του όντος και -όπως αναφέραμε- αρνιόταν την πολλαπλότητα και ποικιλομορφία του αισθητού κόσμου. Ουσιαστικά το γεγονός ότι οι αισθήσεις πιθανόν να μη δείχνουν την «πραγματικότητα», ενώ μπορούν επιπλέον να αποβούν και κακός οδηγός για όποιον αποφασίσει να εμβαθύνει στην ουσία των πραγμάτων, αποτελεί έκφραση αρκετών αρχαιοελληνικών φιλοσοφικών συστημάτων.
Πηγή: http://iffe.files.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου