Δημώναξ ο Κύπριος (2ος αι. μ.κ.χ.)

Ο Δημώναξ ήταν Κύπριος φιλόσοφος του 2ου αιώνα μ.κ.χ. Είναι γνωστός από ένα έργο που έγραψε ο μαθητής του Λουκιανός με τίτλο Δημώναξ. Είναι άγνωστο από ποιο μέρος της Κύπρου καταγόταν. Έζησε πολλά χρόνια στην Αθήνα όπου και πέθανε σε ηλικία σχεδόν εκατό χρόνων. Αν και καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, αποφάσισε να ζήσει απλή και λιτή ζωή αφιερωμένος στη φιλοσοφία. Δεν είχε αναπτύξει δικό του φιλοσοφικό σύστημα και οι αντιλήψεις του ήταν αποτέλεσμα σύνθεσης και αξιολόγησης των ιδεών που είχαν επικρατήσει ως την εποχή του. Απέφυγε τις ακρότητες της Κυνικής σχολής και θαύμαζε ιδιαίτερα το Σωκράτη, τον Αρίστιππο και το Διογένη. Δεν αρκέστηκε στη θεωρία αλλά έθεσε σε πράξη τις ιδέες του με το να βοηθά τους φίλους και τους συμπολίτες του. Η φιλία πίστευε ότι είναι το πολυτιμότερο αγαθό για τους ανθρώπους. Έτσι κέρδισε την αγάπη και την εκτίμηση όλων των Αθηναίων. Ωστόσο αρχικά οι Αθηναίοι ήλθαν σε προστριβές μαζί του εξαιτίας της αθυροστομίας του. Κατηγορήθηκε ως άθεος από τον αθηναϊκό όχλο και σώθηκε μετά από μια θαρραλέα απολογία του. Ήταν πράος, ήρεμος και φαιδρός. Είχε ακόμα το χάρισμα όταν μιλούσε να είναι πολύ πειστικός. 

Όταν σε βαθιά γεράματα είδε ότι δεν μπορούσε πια να φροντίζει τον εαυτό του, αυτοκτόνησε αρνούμενος να πάρει τροφή. Οι Αθηναίοι τον έθαψαν με δημόσια δαπάνη και τιμές. Μερικές φιλοσοφικές του ιδέες όπως τις διέσωσε ο Λουκιανός είναι:

Η ψυχή είναι αθάνατη όπως και όλα τα άλλα.


Ο άνθρωπος τότε μόνο είναι ελεύθερος, όταν απαλλαγεί από την ελπίδα και το φόβο, μόνο δε ο ελεύθερος άνθρωπος είναι ευτυχής.


Η θεραπεία των παραπτωμάτων γίνεται με την εύρεση των αιτίων που τα προκαλούν και με τη συγχώρεσή τους.


Η διακυβέρνηση από τους άρχοντες θα είναι καλύτερη, αν αυτοί δεν οργίζονται, αν ακούν πολύ και μιλούν λίγο.

Ο Δημώναξ ήταν πολύ γνωστός για τα ανέκδοτα και τα ευφυολογήματά του. Στο πιο κάτω ανέκδοτο ο Δημώναξ ειρωνεύεται αυτούς που συζητούν άλλα αντ' άλλων. 

Όταν κάποτε είδε δυο φιλοσόφους να μαλώνουν σε μια φιλοσοφική έρευνα με πλήρη αμάθεια και τον ένα να ερωτά παράλογα και τον άλλο ν' απαντά εκτός θέματος, είπε: «Δε σας φαίνεται, φίλοι μου, πως ο ένας απ' αυτούς αρμέγει τράγο κι ο άλλος βάζει από κάτω του κόσκινο;». 

Ο Δημώναξ ήταν από τους πρώτους που κατέκρινε τους υπεραττικιστές. Σε ένα συνομιλητή του που του απάντησε στην καθαρεύουσα είπε: «Ενώ εγώ, φίλε, σε ρώτησα τώρα, εσύ μου απαντάς σαν στον καιρό του Αγαμέμνονα». 

Κ. Χατζηιωάννου (1975): Η αρχαία Κύπρος εις τας ελληνικάς πηγάς, τόμος Γ΄, μέρος α΄, Λευκωσία, σ. 297 κ.ε.