Εκαταίος ο Αβδηρίτης (340 - 280 π.κ.χ)

Ο Εκαταίος από τα Άβδηρα αναφέρεται σαν ιστοριογράφος και σαν φιλόσοφος, μαθητής του σκεπτικού Πύρρωνα. Η ζωή του τοποθετείται στα τέλη του 4ου π.κ.χ. και στο πρώτο μισό του 3ου π.κ.χ. αιώνα (περ. 340 - 280 π.κ.χ.).Ιστορικός, συγγραφέας, φιλόσοφος και γραμματικός. Ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του. Γνώρισε τον κόσμο όπως άνοιγαν οι ορίζοντες της εποχής του. Έγραψε για την ποίηση του Όμηρου και του Ησίοδου. Μελέτησε χώρες και λαούς. Τον πολιτισμό, τις επιστήμες και τις τέχνες κι έγραψε πολλά βιβλία. Τα έργα του ωστόσο, έχουν όλα χαθεί στο σύνολό τους. 

Θαυμασμός για τον πολιτισμό και τη φιλοσοφία των Αιγυπτίων

Το έργο του «Περί Αιγυπτίων» αναφέρεται στην Αίγυπτο, την οποία μάλιστα περιηγήθηκε. Στο έργο του αυτό περιγράφει λεπτομερειακά την οικονομική διάρθρωση της Αιγύπτου και την οικογενειακή ζωή των κατοίκων της. Εξιδανικεύεται η Αίγυπτος του Φαραώ για τoν πολιτισμό, την πολιτική και κοινωνική της τάξη και προβάλλεται η φιλοσοφία των Αιγυπτίων για τους θεούς και τη δικαιοσύνη. Ο Εκαταίος, κατά το Διογένη το Λαέρτιο, δίδασκε πως σύμφωνα με τους Μάγους οι θεοί είναι γεννητοί, δηλαδή έχουν κάποια αρχή στο χρόνο.

Η φιλοσοφία των Αιγυπτίων, πάλι, για τους θεούς και τη δικαιοσύνη, ήταν η εξής περίπου: η ύλη ήταν η πρώτη αρχή, κατόπιν σχηματίστηκαν τα τέσσερα στοιχεία από αυτήν και στη συνέχεια παρουσιάστηκαν κάθε είδους έμβια όντα.

Θεοί είναι ο ήλιος και η σελήνη, που τους ονόμαζαν Όσιρι και Ίσι. Φρονούσαν ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε σε ορισμένη χρονική στιγμή και ότι είναι φθαρτό και σφαιροειδές. Ακόμη, έθεσαν νόμους για την επικράτηση δικαιοσύνης, που τους απέδωσαν στον Ερμή. Θεοποίησαν τα ζώα που ήταν χρήσιμα για τον άνθρωπο. Αυτοί εφεύραν τη γεωμετρία, την αστρονομία και την αριθμητική.

Το έργο του απέκτησε μεγάλη αξία στην εποχή του και χρησίμευσε ως κύρια πηγή για τους μετέπειτα συγγραφείς που έγραψαν για την Αίγυπτο, τον Ιώσηπο, το Διόδωρο το Σικελιώτη, ο οποίος πιστεύεται ότι το ν’ αναφέρει στις «Ιστορίες» του και άλλους.

Ειδικότερα, στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τ. Ε, σελ.361, ο ιστορικός Ιω. Τουλουμάκος αναφέρει στην ενότητα «Παραδοξογράφοι» τον Εκαταίο:

«Στο έργο τoυ Εκαταίου τoυ Αβδnρίτου (β' ήμισυ τoυ 4ου αιώνα-α' ήμισυ του 3ου αιώνα π.κ.χ.) "Περί των Υπερβορέων" προβάλλεται π.χ. η ευσέβεια του μυθικού αυτού λαού. στα «Αιγυπτιακά» του ίδιου συγγραφέως εξιδανικεύεται η Αίγυπτος του Φαραώ για τoν πολιτισμό, την πολιτική και κοινωνική της τάξη».

Ο πρώτος Έλληνας που ενδιαφέρθηκε για την ιστορία του Ιουδαϊκού λαού

Επιπλέον, επειδή ο Εκαταίος ήταν ο πρώτος Έλληνας που ενδιαφέρθηκε για την ιστορία του Ιουδαϊκού λαού, μεταγενέστεροι του απέδωσαν και την πατρότητα ενός ψευδεπίγραφου έργου «Περί των Ιουδαίων». Στην πραγματικότητα ο Εκαταίος ο Αβδηρίτης, σύμβουλος του Πτολεμαίου Α΄, έγραψε μια εκτενή ιστορία των Εβραίων που ήταν πιθανώς τμήμα της ευρύτερης ιστορικής αναφοράς στην Αίγυπτο. Ο Εκαταίος βέβαια για τις αφηγήσεις του τις σχετικές με την εβραϊκή προέλευση στηρίχθηκε στους Αιγύπτιους ιερείς, σύμφωνα με την άποψη των οποίων οι Εβραίοι ήταν μετανάστες. Μας λέει, λοιπόν, πως «λοιμός ενέσκηψε στην Αίγυπτο» και ότι ο λαός απέδωσε την καταστροφή στους ξένους που ασκούσαν διαφορετικά θρησκευτικά τελετουργικά.

Ένας Πυρρώνειος φιλόσοφος, στην αναζήτηση της αλήθειας

Ο Διογένης ο Λαέρτιος. στο «Βίο του Πύρρωνα», γράφει: «Tη διδασκαλία του Πύρρωνα την παρακολούθnσε κι ο Εκαταίος ο Aβδηρίτης και ο Τίμωνο Φλιάσιος, ο συγγραφέας των Σίλλων, καθώς και ο Nαυσιφάνης από την Τέω, για τoν οποίο λένε ότι χρημάτισε δάσκαλος του Επίκουρου. Όλoι αυτοί ονομάστηκαν Πυρρώνειοι απ' τo όνομα τoυ δασκάλου τους, απορnτικοί και σκεπτικοί, καθώς και εφεκτικοί και ζητητικοί, από τις αρχές που πρέσβευαν».

Και εξηγεί αμέσως τους όρους που αποδίδονται στους Πυρρώνειους, και βέβαια στον Εκαταίο τον Αβδηρίτη:

«Ζητητικοί οvομάστηκαν γιατί πάντοτε ζητούσαν την αλήθεια, σκεπτικοί γιατί έψαχναν αλλά ποτέ δεν έβρισκαν την αλήθεια, εφεκτικοί από την ψυχική τους κατάσταση που ακολουθούσε την αναζήτησή τους, εννοώ την «επoχή» (σταμάτημα, έλεγχος της σκέψης), απορητικοί, τέλος, ονομάστηκαν, γιατί όχι μόνο αυτοί απορούσαν αλλά έβαζαν με τη σειρά τους σε απορία και τους ίδιους τους δογματικούς φιλοσόφους».