Αρχαία Άβδηρα του νομού Ξάνθης

Τα Άβδηρα πόλη της Θράκης στον Νέστο ποταμό υπήρξαν πατρίδα του φιλόσοφου Δημόκριτου και του Πρωταγόρα. Ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρει τα Άβδηρα ως Άβδηρον ενώ στη Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου απαντάται και ως (θηλ.) η Άβδηρα. Με το ίδιο όνομα απαντάται σήμερα o δήμος Αβδήρων κοντά στον αρχαιολογικό τόπο και αρχαία πόλη της Ισπανίας, μεταξύ Μάλαγας και Καρθαγένης, χτισμένη από τους Φοίνικες.

Σύμφωνα με τη μυθολογία η πόλη ιδρύθηκε από τον Ηρακλή, για να τιμηθεί η μνήμη του συντρόφου του Άβδηρου, ο οποίος κατασπαράχθηκε από τα άλογα του Διομήδη. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, όμως, πρώτος οικιστής υπήρξε ο Κλαζομένιος Τιμήσιος κατά το 656 π.κ.χ. Τα Άβδηρα καταστράφηκαν από τους Θράκες και το 543  π.κ.χ. επανοικοδομήθηκαν από τους κατοίκους της ιωνικής Τέω που έφυγαν από την πατρίδα τους για να αποφύγουν την υποδούλωση. Οι Τήιοι μάλιστα έκοψαν και δικά τους νομίσματα, όμοια με εκείνα της Τέω, που έφεραν ως εμπροσθότυπο κεφαλή του Απόλλωνα και στον οπισθότυπο γρύπα.

Η σύγκρουση Περσών και Ελλήνων έφερε την υποταγή των Αβδήρων στους Πέρσες και την απελευθέρωσή τους μετά την μάχη των Πλαταιών. Η πόλη προσχώρησε στην Αθηναϊκή ηγεμονία και διήνυσε περίοδο ευημερίας μέχρι το 376  π.κ.χ., οπότε και υπέστη εκ νέου μεγάλη καταστροφή από τους Θράκες. Το 343  π.κ.χ. πέρασε στην Μακεδονική και διαδοχικά στη Ρωμαϊκή κυριαρχία. Σε αυτή την εποχή υπέστη σημαντικές καταστροφές από τον Ρωμαίο στρατηγό Ορτένσιο το 179  π.κ.χ. Στη βυζαντινή περίοδο μετονομάστηκε σε Πολύστυλο και υπήρξε έδρα Επισκοπής. Από εκεί και πέρα τα ίχνη της αρχαίας πόλης χάνονται καθώς πέρασε σταδιακά στη λήθη.

Η αρχαία πόλη διέθετε τείχη, λιμάνι, νεώσοικους και ιερά που έχουν αποκαλυφθεί από τις αρχαιολογικές ανασκαφές. Απ´ ό,τι φαίνεται, προς τα μέσα του 4ου  π.κ.χ. αιώνα οικοδομήθηκε με το ιπποδάμειο σύστημα ένα νεώτερο συγκρότημα με τείχη, ακρόπολη, δύο λιμάνια και εργαστήρια.

Οι ανασκαφές στο αρχαιολογικό τόπο ξεκίνησαν το 1950, από τον Δ. Λαζαρίδη και συνεχίστηκαν ως το 1966. Αποκαλύφθηκαν τείχη και κτίσματα του νότιου περιβόλου του νεώτερου συγκροτήματος. Ακολούθησαν οι ΙΘ´ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στο ίδιο σημείο και στα αρχαία νεκροταφεία. Από το 1981 ανασκάπτεται συστηματικά η αρχαϊκή πόλη του βορείου περιβόλου και τα νεκροταφεία της.

Από το 1985 ξεκίνησε πρόγραμμα συντήρησης, το οποίο συνεχίζεται έως σήμερα. Συντηρήθηκαν τα κτίσματα των παλαιότερων ανασκαφών και ο χώρος διαμορφώθηκε κατάλληλα ώστε να γίνει επισκέψιμος.

Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής είναι:

- Η περιοχή της Δυτικής Πύλης και το τείχος του 4ου  π.κ.χ. αιώνα.

- Οικία ρωμαϊκών χρόνων με πλακόστρωτη περίστυλη αυλή και περιμετρικά δώματα.

- Εργαστήριο κοροπλαστικής, ένα συγκρότημα κατοικιών που χρησιμοποιείτο για για βιοτεχνικές   δραστηριότητες.

- Συγκρότημα ρωμαϊκών κατοικιών στο λόφο του Αγίου Παντελεήμονα.

- Αρχαϊκός χώρος με τείχη νεώσοικους, ιερό και κατοικίες.

- Οικία δελφινιών κλασικής εποχής στην οποία αποκαλύφθηκε ψηφιδωτό δάπεδο με δελφίνια.

Οι εργασίες της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων αποκάλυψαν δύο λιμάνια ένα επιχωσμένο αρχαϊκό και ένα ανοικτό στο ανατολικό τμήμα της πόλης, στην περιοχή του Αη-Γιάννη.

Πηγή: www.netrino.gr