Αρχαία Αγορά στο Λιμένας Θάσου

H αγορά της Θάσου αποτελούσε το πολιτικό, διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο της αρχαίας πόλης του νησιού. Αποτελεί ένα μνημειακό συγκρότημα που πήρε την οριστική του μορφή στη διάρκεια πολλών αιώνων. Οι πρωϊμότερες κατασκευές που έχουν εντοπιστεί στο χώρο της αρχαίας Αγοράς της Θάσου χρονολογούνται στον 6ο αιώνα π.κ.χ. Μια σταδιακή ανοικοδόμηση της αγοράς που ξεκινά από τις αρχές του 4ου αιώνα π.κ.χ., εποχή γενικής αναδιοργάνωσης της θασιακής πολιτείας, και φτάνει μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια (1ος αιώνας π.κ.χ.), της έδωσε τη μορφή μιας σχεδόν ορθογώνιας πλατείας, περίκλειστης με κιονοστοιχίες. Ο χώρος εμπλουτίζεται με κτήρια, ναούς, μνημεία, αγάλματα σε όλη τη διάρκεια της ρωμαϊκής περιόδου μέχρι και τον 3ο αιώνα μ.κ.χ. Η αγορά καταστρέφεται στα μέσα του 3ου αι. π.κ.χ. . από την επιδρομή των Ερούλων. Στις αρχές του 5ου αιώνα μ.κ.χ. κτίζεται με το οικοδομικό της υλικό, στη βόρεια πλευρά της η αρχαιότερη βασιλική του νησιού, στη θέση του ''κτηρίου με τα παρασκήνια''. Το 14ο αιώνα μ.κ.χ. τμήμα της μεσαιωνικής οχύρωσης του λιμανιού περνά από τη βορειοδυτική πλευρά της.

Η αγορά της αρχαίας πόλης της Θάσου ήταν το πλέον νευραλγικό σημείο της ομώνυμης πόλης. Εδώ βρίσκονταν συγκεντρωμένα τα σημαντικότερα κτήρια της διοικητικής και θρησκευτικής ζωής. Είναι μια δημόσια πλατεία διαστάσεων 80 x 100 μ. περίπου που περιβάλλεται και στις τέσσερις πλευρές με στοές οι οποίες αποτελούν την πρόσοψη δημόσιων συγκροτημάτων. Εμπρός από αυτά αυτά βρίσκονται ευθυγραμμισμένα τιμητικά και αναθηματικά μνημεία ενώ το κέντρο της πλατείας καταλαμβάνουν μικροί ναοί, βωμοί και ιερά. Σήμερα σώζονται ερείπια από τις στοές της αγοράς και από κτήρια δημόσιου ή θρησκευτικού χαρακτήρα.

Μια πλακόστρωτη οδός οδηγούσε από τον κλειστό λιμένα σ' ένα μνημειακό πρόπυλο που ανεγέρθηκε τον 1ο αι. μ.κ.χ., ως κύρια είσοδος στο χώρο. Στη βόρεια πλευρά της οδού κατασκευάστηκε στα ρωμαϊκά χρόνια μια πλακόστρωτη αυλή με κιονοστοιχία στις τρεις πλευρές της και εξέδρα. Η βορειοδυτική στοά οικοδομήθηκε στις αρχές του 3ου αι. π.κ.χ. Διασώζεται μέχρι το ύψος του στυλοβάτη, και λίγοι κίονες που ανήκαν σε αυτή έχουν τοποθετηθεί στην αρχική τους θέση. Ήταν εντυπωσιακό κτίσμα λόγω του μεγάλου μήκους του και της απουσίας ενδιάμεσης κιονοστοιχίας για τη στήριξη της οροφής.

Στη βόρεια πλευρά της αγοράς υπήρχαν κτίσματα διοικητικού χαρακτήρα. Το ορθογώνιο κτήριο έχει ερμηνευτεί ως πρυτανείο. Στους εσωτερικούς τοίχους του δωρικού κτηρίου με τις δύο πλάγιες πτέρυγες που προεξέχουν -''Κτήριο Παρασκηνίων'' - χαράσσονταν από το δεύτερο μισό του 4ου αι. π.κ.χ. μέχρι και τον 3ο αι. μ.κ.χ. , τα ονόματα των αρχόντων καθώς και άλλα δημόσια έγγραφα. Δίπλα βρισκόταν ένα συγκρότημα δωματίων, που αργότερα (1ος αι. π.κ.χ.) απέκτησε μια στοά ως πρόσοψη .

Η νοτιοανατολική πλευρά της πλατείας καλυπτόταν από μια δωρική στοά που άνοιγε μέσω 4 εισόδων και παραθύρων προς μια υπόστυλη, κλειστή στοά. Στο βόρειο άκρο της βρισκόταν το κενοτάφιο του Γλαύκου (σώζεται το βάθρο και η επιγραφή), ενός από τους πρώτους Πάριους αποίκους που έφτασαν στο νησί, και μνημονεύεται στα ποιήματα του Αρχίλοχου ως συμπολεμιστής του. Πίσω από την υπόστυλη στοά εκτεινόταν ένα δημόσιο εμπορικό κτήριο που έβλεπε σε έναν από τους κύριους οδικούς άξονες της πόλης, μια πλακόστρωτη οδό, που οδηγούσε από το ιερό του Ηρακλή στη δίοδο των Θεωρών.

Η νοτιοδυτική πλευρά της αγοράς καταλαμβάνεται από στοά του 1ου αι. μ.κ.χ., με 33 μονολιθικές κολώνες και πολλές βάσεις τιμητικών μνημείων που υψώνονται ευθυγραμμισμένες μπροστά της. Επικοινωνεί με διαμερίσματα ανάμεσα στα οποία και η αψιδωτή αίθουσα, που αποτελούσε χώρο αφιερωμένο στη λατρεία του αυτοκράτορα Αδριανού, μια και εκεί βρέθηκε, ο υπερφυσικού μεγέθους ανδριάντας του. Μια μνημειακή είσοδος με δύο ιωνικούς κίονες ανάμεσα σε παραστάδες, δίπλα στην αψιδωτή αίθουσα, παρείχε δίοδο σε ένα συγκρότημα δημόσιων οικοδομημάτων, ρωμαϊκών χρόνων, που εκτεινόταν στη νότια πλευρά της αγοράς.

Στην πλατεία της αγοράς ήταν συγκεντρωμένα σημαντικά ιερά που σχετίζονταν με τη δημόσια ζωή της πόλης. Το τέμενος του Δία Αγοραίου ήταν αρχικά ένας περίβολος με χαμηλό φράκτη (ίσως του 4ου αι. π.κ.χ.), που περιέκλειε μικρό ναό και βωμό. Αργότερα ένας κυκλικός περίβολος κατασκευάστηκε στην ανατολική γωνία του.

Το ιερό του Θεαγένη τοποθετείται στο χώρο που βρίσκεται ένας κυκλικός βαθμιδωτός βωμός. Εδώ πρέπει να ήταν στημένο το άγαλμα του ολυμπιονίκη που οι συμπατριώτες του τον λάτρεψαν σαν ήρωα-θεραπευτή, γιό του Ηρακλή. Ένας κυλινδρικός θησαυρός με δύο επιγραφές για την προσφορά οβολού,πριν από την προς τιμήν του θυσία, βρέθηκε στην ίδια περιοχή.

Στα ρωμαϊκά χρόνια οι Θάσιοι τίμησαν με ένα μεγάλο μνημείο τους εγγονούς του Αυγούστου Γάϊο και Λεύκιο Καίσαρα. Πέντε ημικυκλικές εξέδρες ιδρύθηκαν τον 1ο αι. π.κ.χ. μπροστά από τη νοτιοδυτική στοά για να φιλοξενήσουν τα αγάλματα επιφανών πολιτών. Η αγορά καταστρέφεται στα μέσα του 3ου αι. π.κ.χ. από την επιδρομή των Ερούλων, και οικοδομικό υλικό της χρησιμοποιείται για την κατασκευή σπιτιών και της βασιλικής που κτίζεται στη θέση του ''κτηρίου με τα παρασκήνια'' στις αρχές του 5ου αι. μ.κ.χ.