Αρχαίο Θέατρο Ορχομενού Βοιωτίας

Το θέατρο, είναι κτισμένο µμέσα στην τειχισμένη ακρόπολη του 4 ου αι. π.κ.χ. και βρίσκεται ανάμεσα στο θολωτό τάφο και το βυζαντινό ναό της Σκριπούς. Η πρώτη κατασκευή του τοποθετείται χρονολογικά στην ελληνιστική περίοδο και συγκεκριμένα στον 4ο αι. π.κ.χ. και ενδεχομένως συνδέεται µε την εποχή επέκτασης των τειχών της πόλης από τους Μακεδόνες, μετά την επικράτηση του Φιλίππου Β΄ Μακεδονίας στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.κ.χ. ή μετά την καταστροφή των Θηβών το 335 π.κ.χ., οπότε ο Ορχοµενός ανταμείφθηκε από τους Μακεδόνες για τις υπηρεσίες του στην εκπόρθηση της αντίζηλης πόλης.

Το θέατρο αποτελείται από ενιαίο κοίλο χωρίς διαζώματα και οι βαθμίδες για τα ειδώλια των θεατών είναι εν μέρει λαξευμένες στο φυσικό βραχώδες πρανές του Ακοντίου και εν μέρει έχουν κατασκευαστεί από τεχνητές επιχωματώσεις. Στο θέατρο εκτός από τους μουσικούς αγώνες προς τιμήν των Χαρίτων, του ∆ιός Οµολωίου και του Διονύσου, όπως προκύπτει από τις επιγραφές που έχουν βρεθεί στην περιοχή του θεάτρου, πραγματοποιούνταν και οι συγκεντρώσεις των συµµαχικών πόλεων του Κοινού των Βοιωτών μετά την προσωρινή μεταφορά της έδρας του στον Ορχοµενό, το 335 π.κ.χ., όταν η πόλη της Θήβας ισοπεδώθηκε από το 9 στρατό του Αλεξάνδρου ως τιμωρία για την αποστασία της κατά της μακεδονικής φρουράς.

Η σημερινή μορφή του μνημείου είναι το αποτέλεσμα συνεχών ανακατασκευών και προσθηκών που έλαβαν χώρα σε όλη τη διάρκεια της περιόδου χρήσης του.

Η πρώτη ανακατασκευή του χρονολογείται στον 3ο αι. π.κ.χ. ενώ η τελευταία εκτιμάται ότι έγινε τον 1ο αι. μ.κ.χ. Ωστόσο το θέατρο παρέμεινε σε χρήση έως και ύστερους χρόνους όπως συνάγεται από την πρόχειρη επισκευή των κλιμάκων στο ανώτερο τµήµα του κοίλου. Μετά τον 3ο αι. π.κ.χ., στο θέατρο πραγματοποιούνται εργασίες και προσθήκες μεγαλύτερης κλίμακας, Συγκεκριμένα, τότε η είσοδος της βόρειας παρόδου μνηµειοποιείται µε την κατασκευή διπλού ανοίγματος ενώ στο βόρειο άκρο του θεάτρου δημιουργείται διπλή κλίμακα που οδηγούσε τους θεατές τα ψηλότερα σημεία του κοίλου.

Το κοίλο έχει εσωτερική διάμετρο 39 μετρά περίπου και αποτελείται από δώδεκα σειρές εδωλίων από πωρόλιθο. Μεταξύ των εδωλίων παρεμβάλλονται εννέα κλίμακες από σκληρό ασβεστόλιθο, οι οποίες χώριζαν το κοίλο σε οκτώ κερκίδες. Το 10 κοίλο ήταν στραµµένο προς τα νοτιοανατολικά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο εντοπισμός κατά χωράν αρχιτεκτονικών στοιχείων, που προέρχονται από το σκηνικό οικοδόµηµα (scaenae frons) και του προσκηνίου και μπορούν να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της εικόνας της ανωδοµής της σκηνής, αν και πολλά δομικά στοιχεία της χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του βυζαντινού ναού της Σκριπούς. Το προσκήνιο έφερε κιονοστοιχία δωρικών ημικιόνων στην πρόσοψη και στο επιστύλιο πάνω από αυτό υπήρχε επιγραφή µε αφιέρωση στις Χάριτες.

Πάνω από το προσκήνιο βρισκόταν το λογείον, ο χώρος όπου κινούνταν οι ηθοποιοί. Από τη πίσω πλευρά του λογείου, όπως φαίνεται από τους τοίχους της σκηνής που εντοπίστηκαν κατά την ανασκαφή του 1972, ξεκινούσε το σκηνικό οικοδόµηµα (scaenae frons), το οποίο είχε στην πρόσοψη θυρώματα. Στη ρωµαϊκή περίοδο κατασκευάστηκε µε αρχαιότερο οικοδομικό υλικό υπερυψωμένο λογείο. Στην παρυφή της ορχήστρας διατηρούνται τα έδρανα της προεδρίας προς τιμήν των Χαρίτων.