Άρτεμις της Δήλου

Το μαρμάρινο άγαλμα Αρτέμιδος από τη Δήλο βρέθηκε το 1878 στην νήσο Δήλο σε ανασκαφές της Γαλλικής Σχολής υπό τον Th. Homolle. Είναι φυσικού μεγέθους και πρόκειται για τo αρχαιότερο μεγάλο γλυπτό της ελληνικής τέχνης. 

Το μαρμάρινο άγαλμα έχει ύψος 1,75 μέτρα και παριστάνει όμορφη κόρη σε όρθια στάση. Έχει σχήμα ελλειψούς στήλης, η οποία δια επεξεργασίας πήρε μορφή ανθρώπινη. Το κάτω ήμισυ του σώματος διατηρεί αναλλοίωτο το ελλειψοειδές και σχεδόν ορθογώνιο σχήμα μαρμάρινης στήλης. Το κεφάλι έχει επίπεδο ωοειδές σχήμα, η κόμη είναι μακρυά, και πέφτει στους ώμους. Το πρόσωπο είναι φθαρμένο και τα αρχικά του χαρακτηριστικά δεν σώζονται. Το σώμα είναι κάπως άτεχνο και του λείπει η ανατομική τελειότητα. Η κόρη είναι ντυμένη με μακρύ φόρεμα και φοράει ζώνη στη μέση. Αρχικά ήταν ζωγραφισμένο με χρώματα, τα οποία τόνιζαν τα χαρακτηριστικά του σώματος. Οι βραχίονες συνδέονται με τα πλαϊνά του θώρακα και των μηρών, αλλά αφήνουν κενό στην μέση. Στην αριστερή μεριά του φορέματος υπάρχει ιερή έμμετρη επιγραφή, βουστροφηδόν, σύμφωνα με την οποία το άγαλμα ήταν αφιερωμένο στην θεά Άρτεμη και βρίσκονταν στον ναό της θεάς στην Δήλο. Ποια ήταν η Νικάνδρη δεν είναι γνωστό. Ίσως να ήταν κάποια θυγατέρα ή σύζυγος κάποιου τυράννου της Νάξου.

Το έργο αυτό είναι το αρχαιότερο γνωστό καλλιτέχνημα των Ελλήνων, της αρχαίας εποχής κατά την οποία κατασκεύαζαν ξόανα. Επειδή η κατεργασία του μαρμάρου αναπτύχθηκε πρώτα στη Χίο από την οικογένεια του Μέλανου, Μικκιάδη και Αρχάρμου, χρονολογούμε το άγαλμα αυτό στο καιρό της ακμής των τεχνιτών αυτών, δηλαδή στον 7ο αιώνα π.κ.χ.