Παγκράτιο - Αγώνισμα ολυμπιακών αγόνων

Το παγκράτιο ανήκε στην κατηγορία των βαρέων αγωνισμάτων και προστέθηκε στο ολυμπιακό πρόγραμμα για τους άνδρες το 648 π.κ.χ., στην 33η Ολυμπιάδα, και για τους παίδες το 200 π.κ.χ., στην 145η Ολυμπιάδα. Σύμφωνα με τη μυθολογία, το παγκράτιο αποδίδεται στον ήρωα Θησέα, ο οποίος συνδύασε την πάλη και την πυγμαχία για να εξοντώσει το Μινώταυρο. Θεωρούνταν το πλέον ενδιαφέρον και επικίνδυνο αγώνισμα, αφού συνδύαζε όλα τα χτυπήματα της πυγμαχίας και τις λαβές της πάλης σε ένα θέαμα γρήγορων φάσεων και συχνών πτώσεων. Ο Φιλόστρατος αναφέρει ότι το παγκράτιο ήταν μια εξαιρετική άσκηση για την προγύμναση των πολεμιστών.

Κανόνες του παγκράτιου

Στους αγώνες παγκρατίου, ενώ επιτρέπονταν όλες οι λαβές που χρησιμοποιούσαν οι παλαιστές και όλα τα χτυπήματα της πυγμαχίας, απαγορεύονταν -εκτός μόνο από τη Σπάρτη- το δάγκωμα (δάκνειν) και το χτύπημα στα μάτια (ορύσσειν). Έτσι, το παγκράτιο ήταν το πιο σκληρό απ' όλα τα αγωνίσματα, καθώς το ζητούμενο ήταν η νίκη χωρίς να δίνεται σημασία στις σωματικές βλάβες ή στη ζωή του αντιπάλου.

Υπήρχαν δύο είδη παγκρατίου:

Κάτω παγκράτιο, στο οποίο ο αγώνας συνεχιζόταν αφού οι αντίπαλοι είχαν πέσει στο έδαφος. Χρησιμοποιούνταν στους αγώνες.

Άνω ή ορθοστάνδην παγκράτιο, στο οποίο οι αντίπαλοι αγωνίζονταν όρθιοι. Χρησιμοποιούνταν για την προγύμναση ή σε προκαταρκτικούς αγώνες. Αυτή ήταν η ελαφρύτερη και ασφαλέστερη μορφή του αθλήματος.

Οι παγκρατιαστές δε φορούσαν ιμάντες ή γάντια, όπως οι πυγμάχοι, γι' αυτό τα χτυπήματα δεν ήταν τόσο οδυνηρά. Ωστόσο, ο παγκρατιαστής είχε το δικαίωμα να κρατάει τον αντίπαλό του με το ένα χέρι και να τον χτυπάει με το άλλο, πράγμα που δε συνέβαινε στην πυγμαχία.

Ο αθλητής που έπεφτε πρώτος στο έδαφος ήταν σε δύσκολη θέση, γιατί ο αντίπαλός του μπορούσε να πέσει από πάνω του και να τον ακινητοποιήσει με τα πόδια του, έχοντας τα χέρια του ελεύθερα να τον χτυπήσει ή να εφαρμόσει μια λαβή στραγγαλισμού. Ο παλαιστής που έπεφτε προσπαθούσε να γυρίσει με την πλάτη και να χρησιμοποιήσει τα χέρια και τα πόδια για να προστατευτεί. Οι πιο μικρόσωμοι παλαιστές συχνά έπεφταν επίτηδες με την πλάτη, μια τεχνική που λεγόταν υπτιασμός.

Το λάκτισμα έπαιζε σημαντικό ρόλο στο παγκράτιο. Η κλοτσιά στο στομάχι λεγόταν γαστρίζειν. Η λαβή με την οποία ο παγκρατιαστής κρατούσε το πόδι του αντιπάλου του όσο πιο σφιχτά μπορούσε, για να τον κάνει να χάσει την ισορροπία του, λεγόταν αποπτερνίζειν.

  

Ο παγκρατιαστής

Κατά το Φιλόστρατο, ο τέλειος παγκρατιαστής είχε σωματική διάπλαση τέτοια ώστε να μπορεί να χαρακτηριστεί ο καλύτερος παλαιστής μεταξύ των πυγμάχων και ο καλύτερος πυγμάχος μεταξύ των παλαιστών.

Κορυφαίοι παγκρατιαστές ήταν ο Λύγδαμης από τις Συρακούσες, ο Δωριέας -γιος του διάσημου πυγμάχου Διαγόρα- από τη Ρόδο, ο Σώστρατος από τη Σικυώνα, ο Θεαγένης από τη Θάσο και ο Πολυδάμας από τη Σκοτούσσα.