Σημειώσεις από την αρχαιοκαπηλία των Γερμανών στην κατοχή

ΑΘΗΝΑΙ

(1) - Έτσι οι Γερμανοί έβαλαν το όνομά τους πλάι στους βάρβαρους εκείνους λαούς, που προξένησαν φθορές σ’ αυτό το ιερό παγκόσμιο μνημείο, πλάι δηλ. στους Πέρσες του Μαρδονίου, τους Έρουλους, επίσης βαρβαρικό φύλο, από την Β. Ευρώπη, αυτήν την φορά, τους Βησιγότθους - γερμανικό φύλο - τους Φράγκους, τους Τούρκους, τους Ενετούς, τους Γάλλους, τους Άγγλους, κ.ά.

(2) - Είχαν ακούσει, φαίνεται, για τις «κυλίστρες», στους λειασμένους βράχους του Λόφου των Νυμφών, όπου κατά την αρχαιότητα «κατρακυλούσαν» όσοι είχαν προβλήματα υγείας - εξ ου και η μετέπειτα κτισθείσα εκεί χριστιανική εκκλησία ονομάσθηκε Αγία Μαρίνα Κυλίστρα, όπου συνέχισαν να λιάζονταν οι έγκυες Αθηναίες... Οι Γερμανοί «θεωρούσαν», εκ πλάνης (;), καθώς φαίνεται, πως το ρίξιμο (κατρακύλισμα) λίθων από την Ακρόπολη είχε ιαματικές ιδιότητες για όποιον τις έριχνε.

(3) - Οι Τούρκοι είχαν εγκαταστήσει εδώ πάνω και το χαρέμι του διοικητού τους. Βίοι (βαρβάρων) λαών παράλληλοι.

(4) - Σε ουρητήριο είχαν μετατρέψει και οι Τούρκοι τον Ι.Ν. Αγ. Νικολάου στο Κάστρο της Ίβρου.

(5) - Αργότερα τα απέσυραν, αλλά παρότρυναν τους Ιταλούς να ανεβάσουν στον Ιερό Βράχο όλ­μους και αντιαεροπορικούς προβολείς, για τους οποίους έκτισαν βάσεις, από σκυροπαγές κονίαμα. Η πολεμική αυτή εγκατάσταση απομακρύνθηκε οριστικώς μόνον κατά το τέλος του Φεβρουάριου του 1942.

(6) - Κατά την παράδοση 4 κολωνάκια οριοθετούσαν την πόλη των Αθηνών, και γύρω απ’ αυτά γίνονταν οι προστατευτικές λιτανείες για να σωθεί κάθε φορά η πόλη από λιμούς. Τα άλλα τρία ευρίσκονταν: Στου Μακρυγιάννη, στην πλ. Θεάτρου (σώζεται ακόμη), και στην συνοικία που ονομάτισε κιόλας, το Κολωνάκι (στην Δεξαμενή - σώζεται ακόμη μεταφερμένο στην πλ. Φιλικής Εταιρείας).

(7) - Το ίδιο έκαμαν και οι Γάλλοι, για να προστατέψουν τα εκθέματα του Λούβρου. Φυγάδευσαν την «Τζοκόντα» στις 28 Σεπτεμβρίου 1939, την Νίκη της Σαμοθράκης και την Αφροδίτη της Μήλου τον ίδιο μήνα, τα μεγάλων διαστάσεων έργα του Ντελακρουά, ενώ άλλα 3.690 αριστουργήματα του μουσείου φορτώθηκαν σε φορτηγά, που μετέφεραν άλλοτε σκηνικά της Κομεντί Φρανσέζ, και φυγαδεύτηκαν σε ασφαλέστερα μέρη. Εν τέλει, το Μουσείο του Λούβρου ξανάνοιξε το 1945. Έκανε μια πρώτη έκθεση στις 10 Ιουλίου. Ωστόσο η επιστροφή των έργων της συλλογής του δεν ολοκληρώθηκε, παρά το 1947. Έκθεση με φωτογραφίες από αυτήν την περίοδο και με αυτήν την επιχείρηση παρουσίασε το ίδιο το Μουσείο Λούβρου, το 2009.

(8) - Το συγκεκριμένο είχε διαστάσεις 8 X 10 εκατ. και απεικονίζει ένα ανθρώπινο πέλμα. Είχε «μεταφερθεί» τον 19ο αι. στην Χαϊδελβέργη. Κάποιος άγνωστος είχε χαράξει στο πίσω μέρος του την λέξη «Παρθενών», για να θυμάται, φαίνεται, από που είχε κλαπεί...

(9) - Ο πρύτανης του Πανεπ. Χαϊδελβέργης, κ. Χόμελχοφ, επί τη ευκαιρία, δήλωσε ότι «η απόφαση της πρυτανείας της Χαϊδελβέργης αποτελεί αναγνώριση της σημασίας του Παρθενώνος για την πα­γκόσμια πολιτιστική κληρονομιά» και τάχθηκε υπέρ της συζητήσεως για την επιστροφή των θραυσμά­των και γλυπτών του Παρθενώνος».

ΑΙΓΙΝΑ

(10) - Ο θεωρούμενος «αρχιτέκτων» της λεηλασίας των γλυπτών του αρχαίου ναού του Επικούρειου Απόλλωνος, στις Βάσσες Αρκαδίας.

(11) - Πρόκειται για τον συνεργάτη του λόρδου Έλγιν.

(12) - Ο G. Welter κατά την δεκαετία 1930-40, ως αρχαιολόγος του εν Αθήναις Γερμανικού Αρχαιο­λογικού Ινστιτούτού, πραγματοποίησε ανασκαφές σε διάφορους ελληνικούς αρχαιολογικούς χώρους: Αίγινα, Νάξο, Αθήναι (Ακρόπολη, Μνημείο Θρασύλλου, Ολυμπιείο)! Το διάστημα 1921-1954 έκανε συστηματική ανασκαφή στην προϊστορική πόλη της Κολώνας Αιγίνης (που άκμασε από το 2600 π.κ.χ.) και τον ναό του Απόλλωνος (του 6ου αι. π.κ.χ.). Για την Αίγινα έχει συγγράψει και βιβλίο, με τίτλο «Aigina» (1938).

Τις ανασκαφές του G. Welter στην Αίγινα συνέχισε (1966-92) η Βαυαρική Ακαδημία με τον καθηγητή Η. Walter. Αυτός ανέσκαψε την προϊστορική πόλη και το ελληνορωμαϊκό τείχος της. Και μετά ανέλαβε η Αυστριακή Σχολή. Επί Κατοχής, ο G. Welter εμπλέκεται και στην Κρήτη.

ΠΕΙΡΑΙΑΣ

(13) - Οι σαλταδόροι ήσαν μικρά κυρίως παιδιά, ταχύτατα και ευέλικτα, που πηδούσαν (έκαναν σάλτο, σαλτάριζαν) στην καρότσα του τελευταίου φορτηγού της γερμανικής φάλαγγας, το οποίο είχαν εντοπίσει ότι ήταν γεμάτο τρόφιμα, και τα ξεφόρτωναν, ενώ η φάλαγγα ήταν εν κινήσει. Από πίσω τους μια σειρά άλλων παιδιών έκαναν «αλυσίδα» - επιδέξια ούτως ώστε να μη γίνονται αντιληπτά από τους καθρέπτες των Γερμανών οδηγών - και «εξαφάνιζαν» εν ριπή οφθαλμού τις κουραμάνες (καρ­βέλια), ή ό,τι άλλο είχε η εφοδιοπομπή! Ανυποψίαστοι οι Γερμανοί, όταν έφθαναν στον προορισμό τους να ταΐσουν τους στρατιώτες τους ανακάλυπταν πως η καρότσα ήταν άδεια. Περίφημοι ήσαν σι σαλταδόροι του Πειραιώς, του Βύρωνα, κ.ά. περιοχών. Για την πρακτική του «σαλταρίσματος» έγρα­ψε ένα λαϊκό τραγούδι ο ρεμπέτης του Πειραιά (από την συνοικία της Αγ. Σόφιάς) Μιχ. Γενίτσαρης, που έγινε ιδιαίτερα αγαπητό και τραγουδιέται ακόμη με επιτυχία, πολλά χρόνια μετά την Κατοχή. Το σαλτάρισμα αυτό ισοδυναμούσε με σκέτη τρέλλα, διότι όταν έπιαναν τον σαλταδόρο οι Γερμανοί, τον εκτελούσαν, κι ας ήταν ένα πεινασμένο παιδί. Έτσι έφθασε έως σήμερα, στην νεοελληνική γλώσσα το ρήμα «σαλτάρω» να σημαίνει όχι πηδώ, αλλά τρελλαίνομαι.

(14) - Και δεν είναι το μόνο ελληνικό τοπωνύμιο της Γερμανίας: Ο ποταμός Αμασίας είναι ο νυν Εμς του Αννόβερου, το Βέργιον είναι η πόλις Bamberg, ο ποταμός Βίσουργις της Ανω Γερμανίας νυν καλείται παραφρασμένα Βέζερ, η Καλισία της παλαιός Γερμανίας είναι το νυν Καλίσχ της Πολωνίας, το Κάστελλον είναι το νυν Κάσσελ, το αρχαίο Λοκόριτον είναι η νυν Lonr, ο ποταμός Μοίνος νυν καλείται Main, ο ποταμός Νόαρος είναι ο Μουρ, η οροσειρά Ταύνος έγινε Taunus, κλπ... Ενώ είναι γνωστά και άλλα αρχαία ελληνικά τοπωνυμία που δεν διατηρούνται παραφρασμένα Πλέον, όπως λ.χ. η αρχαία πόλη Μαριωνίς είναι το νυν Αμβούργο, κλπ. Παρόμοια αρχαιοελληνικά τοπωνύμια υπάρ­χουν και στην Αυστρία, και στην Ελβετία, κ.α.

(15) - Ακρως σημαντική για την ιστορική νήσο πόλη, αφού στην τοποθεσία, που οι εντόπιοι λένε απλώς «Κολόνες», αμέσως ΒΔ. του φάρου της Κώχης, σώζονται ερείπια της αρχαίας πόλεως και πύργου, που ευρίσκετο εδώ. Είναι η πατρίδα του Κυχρέως και του Αίαντος του Τελαμωνίου, του ήρωος του Τρωικού Πολέμου. Εδώ ήταν η αρχαία Παλαιά Σαλαμίς, η ομηρική, η στραμμένη προς την Αίγινα. Ήταν μυκηναϊκή πόλις, έδρα των Αιακιδών!

Τα τοπωνυμία Κολόνα/Κολώνα/Κολόννα/Κολώννα/Κολόνες/Κολώνες/Κολωνία δηλώνουν σαφώς θέση αρχαίας πόλεως/αποικίας (την οποία σηματοδοτούσε μια αρχαία κολώνα), όπως συμβαίνει και σε δεκάδες άλλα τοπωνυμία της Ελλάδος (και του εξωτερικού), κατά τον τρόπο που συνηθίζει να ονοματίζει τοπωνυμία ο ελληνικός λαός.

ΚΟΡΙΝΘΟΣ

(16) - Περίφημη κρήνη της Κορίνθου, πηγάζουσα εκ του Ακροκορίνθου. Κατά την παράδοσή μας ήταν θυγατέρα του Αχελώου ή του Ασωπού. Η Πειρήνη έσμιξε με τον Ποσειδώνα, και έτεκε τον Κεγχρειό ή Κεγχρία, και τον Λέχη, εκ των οποίων ονοματίσθηκαν τα δυο λιμάνια της Κορίνθου! Ο βασι­λιάς της Κορίνθου, Σίσυφος, ίνα λύσει το πρόβλημα λειψυδρίας του Ακροκορίνθου μαρτύρησε στον Ασωπό την απαγωγή της θυγατρός του από τον Δία και εις αντάλλαγμα ο ποτάμιος θεός του χάρισε μια κρήνη επί του ανύδρου λόφου. Έτσι ο βράχος απέκτησε την πρώτη του κρήνη (την Πειρήνη) κι ο Σίσυφος το μαρτύριό του. Ο Περίανδρος εκμεταλλευόμενος το νερό της Πειρήνης δημιούργησε το υδραγωγείο της πόλεως της Κορίνθου! Μόλις ο Πήγασος ξεπήδησε από την Μέδουσα, πέταξε στην Ακροκόρινθο και εκεί ξεδίψασε στα νερά της Πειρήνης. Γι’ αυτό και το πτερωτό άλογο λεγόταν «Πειρήνιος πώλος». Σήμερα η πηγή καλείται κοινώς Δρακονέρα.

ΛΑΚΩΝΙΑ

(17) - Ο γήλοφος του Κουφόβουνου - 2 χλμ. ΝΔ. της Σπάρτης - σήμερα γνωρίζουμε ότι έχει δώσει κατοίκηση της 6ης χιλιετίας π.κ.χ. Άρα, μαζί με το Σπήλαιο Αλεπότρυπας και το Γεράκι, λογίζονται ως οι αρχαιότερα κατοικημένες περιοχές της ιστορικής Λακωνίας! Στην Αλεπότρυπα και το Κουφόβουνο ευρέθησαν τεχνουργήματα εκείνης της εποχής από οψιδιανό Μήλου! Τα ευρήματα του Κουφόβουνου θεωρούνται τα αρχαιότερα ίχνη του αυθεντικού μυκηναϊκού-σπαρτιατικού πολιτισμού, για τον οποίο γίνεται αναφορά στην «Ιλιάδα» του Ομήρου!

ΚΕΡΚΥΡΑ

(18) - Ο Κάιζερ Γουλιέλμος παίζει ρόλο και στην ιστορία της διαφυλάξεως και εκθέσεως των αρ­χαιολογικών ευρημάτων της Λευκάδος, αφού το πρώτο μικρό λιθόκτιστο οικοδόμημα (Μουσείο της νήσου) έκτισε ο ίδιος ο Δαίρπφελντ, στον λόφο της Αγ. Κυριακής, με χρηματοδότηση του φίλου του αυτοκράτορος της Γερμανίας, ο οποίος είχε επισκεφθεί τις εν λόγω ανασκαφές.