Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Αθήνα της κατοχής

Η κλοπή αρχαιοτήτων της Ελλάδος και των Ελλήνων με προορισμό την Γερμανία δεν εί­ναι υπόθεση που ξεκινά στην Κατοχή... Είναι πολύ παλαιότερη... Απλώς θυμίζω την κλοπή (1884) κεφαλής αγάλματος της Αφροδίτης, ένα αριστούργημα, που χαρακτηρίσθηκε τότε εφάμιλλο του «Ερμού» του Πραξιτέλους! Είχε βρεθεί μεταξύ της Ακροπόλεως Αθηνών και τον Θεάτρου του Διονύσου. Πωλήθηκε παρανόμως και ευρίσκετο στην Βιέννη, το 1885...

Γερμανοί στρατιώτες, μεμονωμένοι ή κατά ομάδες, μόνοι τους ή με τους αξιωματικούς τους, αποσπούσαν τμήματα κατεργασμένων μαρμάρων της Ακροπόλεως. Γι’ αυτόν τον σκοπό χρησιμοποιούσαν κάθε μέσον, συνήθως ξιφολόγχη ή άλλον λίθο! Έτσι κατέστρεφαν μάρμαρα της Ακροπόλεως! Ενίοτε δε, έφθαναν μέχρι την πλήρη καταστροφή αρχιτεκτονικών μελών (κιονόκρανων, κλπ.). Αλλά και σε όρθια μνημεία «έβαζαν το χέρι τους», ακόμη και σ’ αυτόν τον Παρθενώνα, ένα από τα 7 θαύματα της αρχαιότητος!(1) Παρά τις υποδείξεις των Ελλή­νων φυλάκων, κατέστρεφαν μνημεία, Γερμανοί στρατιώτες, αξιωματικοί έως και... Γερμανίδες νοσοκόμες! Άλλοτε πάλι, ανέβαιναν στην Ακρόπολη και κατρακυλούσαν λίθους(2) από εκεί πάνω στους κάτωθι της Ακροπόλεως χώρους!.. Αυτά γίνονταν καθημερινώς σχεδόν, ημέρα και νύκτα, καθ’ όλο το διάστημα της Κατοχής! Υπάρχει πλήθος σχετικών εγγράφων στο ελληνικό υπουργείο! Κάποιες φορές, και οι ίδιοι οι Γερμανοί αναγνώριζαν αυτήν την απαράδεκτη κα­τάσταση...

Τέλος, η γερμανική φρουρά έκαψε πολλή ξυλεία από τα έργα της Ακροπόλεως! Γερμανοί στρατιώτες αναρριχώνταν παράνομα στην Ακρόπολη από τον Πύργο της Νίκης, εισέρχονταν παρά τις κανονισμένες ώρες στον ιερό χώρο, περιέφεραν τα σκυλιά τους, έκαναν βόλτες με γυ­ναίκες ελαφρών ηθών(3), κινηματογραφούσαν, ουρούσαν(4) και αποπατούσαν όπου εύρισκαν, κατά προτίμηση δε στον Παρθενώνα, διότι «δεν υπάρχουν ευκρινώς τοποθετημένες πινακίδες άτινες να υποδεικνύουν που υπάρχουν W.C.», όπως ανέφερε σε σχετική παρατήρηση ο Kraiker!.. Σε παρατηρήσεις που τους έκαμαν οι Έλληνες φυλακές, οι Γερμανοί τους απειλούσαν (ως και δια τουφεκισμού) και τους χαστούκιζαν. Τον Ιούλιο του 1941 οι Γερμανοί ανέβασαν αντιαεροπορικά πυροβόλα επί της Ακροπόλεως!(5) Στις 14.11.1941 απαγορεύθηκε η είσοδος στην Ακρόπολη σε όλους τους Έλληνες! Ξαναεπιτράπηκε στις 14.4.1942!

Γερμανός αξιωματικός, με πολιτική ενδυμασία, «αφαίρεσε» από το Θησείο τεμάχιο μαρμάρου. Η γερμανική Υπηρεσία Προστασίας Καλλιτεχνημάτων υποβάθμισε το γεγονός, λέγοντας πως αφαίρεσε «δείγμα λίθου». Η γερμανική Υπηρεσία πέταξε από πάνω της κάθε ευθύνη, λέγοντας πως από τους φυλακές δεν δόθηκε το όνομα του Γερμανού ιερόσυλου -ενώ ήταν γνωστό πως κανείς Έλληνας δεν μπορούσε να ζητήσει ταυτότητα Γερμανού επί Κατοχής, πόσο μάλλον αξιωματικού.

Το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο διενεργούσε συστηματική έρευνα στον Κεραμεικό από το 1913. Αυτό από μόνο του θα έπρεπε να είχε κάνει τους Γερμανούς πιο ευαίσθη­τους, όσον αφορά τον σπουδαίο ιερό αρχαίο χώρο. Αλλά όχι...

Οι Γερμανοί επί Κατοχής πήραν και τα κλειδιά του Μουσείου Κεραμεικού, παρ’ ότι αυτό είχε παραδοθεί στο ελληνικό Δημόσιο. Παρόντος του Γερμανού αρχαιολόγου Gebauer κ.ά. Γερμανών, εκλάπη από Γερμανούς, από τον Κεραμεικό γραπτός μελανόμορφος πίνακας, εξαι­ρετικής τέχνης, μετά παραστάσεως προθέσεως νεκρού (διαστ. 0,245 X 0,167). Η παράνομη πράξη έγινε στις 9.11.1941. Γερμανός αξιωματικός αγόρασε από τον χώρο ανασκαφής του Κεραμεικού από εργάτη, αρχαίο λύχνο. Πιθανώς τέτοιες παράνομες αγορές και φυγαδεύσεις από τον χώρο της ανασκαφής έγιναν και από άλλους Γερμανούς, δεδομένου ότι επί Κατο­χής τους, επισκέπτονταν τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού ακόμη και 300 στρατιώτες συγχρόνως! Τον Νοέμβριο του 1941 απαγορεύθηκε η είσοδος στον αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο του Κεραμεικού σε όλους τους Έλληνες αρχαιολόγους! Μια από τις τελευταίες ημέρες τους, μάλιστα, και προ της αναχωρήσεώς τους, οι Γερμανοί πυροβόλησαν κατά του ανάγλυφου του Χάρωνος και προκάλεσαν ζημιές σε αυτό.

Έναντι του Κεραμεικού, στο Γκαζοχώρι (νυν Γκάζι) βρισκόταν ένα από τα 4 «μαγικά» αρχαία κολωνάκια των Αθηνών, το γνωστό ως «κολωνάκι της οδού Πειραιώς».(6) Το κατέστρεψαν οι Γερμανοί κατά την διάνοιξη της οδού Πειραιώς-Αθηνών. Όταν το κατέστρεψαν, λέγεται, ότι βρήκαν από κάτω τα μαντολόγια.

Ο Γερμανός Reg. Bauassessor Pfeil εξήγαγε εκ της Θεσσαλονίκης έξω από την Ελλάδα κακώς, ένα γεωμετρικό αγγείο, προερχόμενο, ως ο ίδιος έλεγε, από αγορά που έγινε στην πόλη των Αθηνών. Το αγγείο είχε δωρηθεί στον διοικητή της μονάδος του και επρόκειτο να μετα­φερθεί στην Γερμανία.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που τα ίδια τα αρχαία «προστάτευαν» - άθελα τους βέβαια - τους κατακτητές. Οι Γερμανοί εγνώριζαν την αγάπη των Ελλήνων για τους προγόνους τους. Γι’ αυτό πολλές φορές στρατωνίζονταν σε αρχαιολογικούς χώρους.

Από τον Αύγουστο του 1941 (ίσως και ενωρίτερα) γερμανικές στρατιωτικές φάλαγγες είχαν εγκατασταθεί μέσα στον χώρο του Ολυμπιείου Αθηνών, «ίνα προστατευθούν εις τον αρχαιολογικόν χώρον». Εκεί παρέμειναν περί τους δυο μήνες και πλέον. Τον χειμώνα 1941- 1942 η γερμανική πυροβολαρχία στάθμευε στην πλατεία της Παλαιός Αγοράς, έναντι της Βιβλιοθήκης Αδριανού.

Η Ακρόπολη ήταν ο πρώτος αρχαιολογικός χώρος της Ελλάδος, στον οποίο μπήκε εισιτή­ριο (1835).

Όταν εισέβαλαν οι Γερμανοί στην πόλη των Αθηνών, οι αρχαιολόγοι και οι αραχιοφύλακες έκρυψαν κάποια εκθέματα για να τα γλυτώσουν από την διαφαινόμενη λεηλασία των Γερμανών. Κάποια μάλιστα, τα σοβαρότερα από τα ευρήματα, τα «ενταφίασαν» σχεδόν σε μυστικές κρύπτες, που γνώριζαν μόνον οι επιμελητές των μουσείων και οι αρχαιολόγοι. Κι αυτό συνέβη σε όλα σχεδόν τα μεγάλα μουσεία μας.(7) Ήταν γνωστό από την Ιστορία, πως οι κατακτητές δεν δείχνουν κανέναν σεβασμό στον πολιτισμό του καταχτημένου, ενώ αν αυτός τυγχάνει να είναι και κατά πολύ ανώτερος, αισθάνονται και ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας, και τότε τον εκδικούνται.

Ένα από τα πολυάριθμα θραύσματα(8) του Παρθενώνος, από τον 8ο λίθο της Β. ζωοφό­ρου, επέστρεψε πίσω στην Ελλάδα, μέσω Χαϊδελβέργης(9) και επανατοποθετήθηκε στην θέση του. Απειροελάχιστη επιστροφή.

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί, πως οι Γερμανοί, δια μέσον των διορισμένων απ’ αυτούς κυβερνήσεων τους «επενέβησαν» και στα πλούτη της... Εθνικής Τραπέζης!

Γιώργος Λεκάκης