Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Μακεδονία της κατοχής

Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο οι κάτοικοι των Σκοπιών υποδέχθηκαν τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους ως απελευθερωτές, με ζητωκραυγές και γερμανικά λάβαρα και σημαίες! Οι ορεινές περιοχές της Δυτ. Μακεδονίας, όμως, έγιναν ισχυρότατα κέντρα αντιστάσεως κατά των Γερμανών κατακτητών. Αυτό και μόνο είναι αρκετό, για να πείσει κάποιον πως οι κάτοικοι των δυο περιοχών, δεν είναι ο ένας και ο αυτός λαός.

Η Μακεδονία και η Θράκη υπέφεραν από «βουλγαρικό όργιο αίματος», με τις ευλογίες και τις πλάτες των Γερμανών Τόσο που στην νεοελληνική γλώσσα έμεινε ένας όρος, ο «βουλγαρισμός» να σημαίνει την βαρβαρότητα με την οποία μπορεί να συμπεριφερθεί ένας άνθρωπος, έναντι ανθρώπων, μνημείων, πολιτισμού.

Μακεδονία 1944. Ένα γυναικείο άγαλμα κάποιας θεότητος - των ελληνιστικών μάλλον χρόνων - βρέθηκε τυχαία, από Γερμανούς κατά την εκσκαφή χαρακωμάτων. Η γερμανική διοίκηση, σε μια προσπάθεια προφανώς εξευμενισμού των Ελλήνων, αποφάσισε να το παραδώσει στην ελληνική αρχαιολογική υπηρεσία, με παράτες και με δηλώσεις περί «σεβασμού» των Ελλήνων και της ιστορίας τους, κλπ. Αλλά ο Χίτλερ έγινε έξω φρενών! «Μια τέτοια χαζομάρα δεν θα την έκαναν ποτέ οι Άγγλοι», είπε και απαίτησε την άμεση αρπαγή τον αρχαίου ελληνικού αγάλματος! Οι Γερμανοί αρχαιολόγοι, οι οποίοι ευρίσκονταν στην Ελλάδα και είχαν ήδη εκτεθεί με την παράδοση, προσπάθησαν να υποβαθμίσουν την αξία τον αγάλματος, λέγοντας ότι είναι της ελληνιστικής περιόδου. Αλλά ο Φύρερ ήταν αμε­τάπειστος! Το αποτέλεσμα ήταν η κλοπή του παραδοθέντος αγάλματος και η μεταφορά τον σε ορυχείο της Αυστρίας, «για να προστατευθεί από τους βομβαρδισμούς», μαζί με άλλα σημαντικά εκθέματα των ναζί.

ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Γερμανοί (αλλά και Άγγλοι, Γάλλοι και Ρώσοι) περισσότερες από μια φορές διάρπαξαν τα αρχαία τον Αγίου Όρους χειρόγραφα.

Οι Γερμανοί λήστευαν και αιματοκυλούσαν την Ελλάδα. Παρ’ όλ’ αυτά, οι καλόγεροι «αντιπρόσωποι των 20 ιερών βασιλικών πατριαρχικών και σταυροπηγιακών Μονών του Αγ. Όρους» έστελναν συγχαρητήριες επιστολές (13/26.4.1941) στην «εξοχότητα» του Αδ. Χίτλερ, στο Βερολίνο, ζητώντας του να «αναλάβη υπό την Υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν και κηδεμονίαν τον Ιερόν τούτον Τόπον»! Εύχονταν «υγείαν και μακροημέρενσιν στον Αδόλφον Χίτλερ δια το καλόν της Γερμανίας» και «και μακροημέρευσιν επ’ αγαθώ τον ενδόξου γερμανικού έθνους»

ΒΕΡΓΙΝΑ

Ο Γερμανός υπαξιωματικός και αρχαιολόγος dr. Exner διενήργησε ανασκαφές - άνευ αδείας - πλησίον των ανασκαφών του καθηγητού Ρωμαίου, μεταξύ Παλατίτσας-Βεργίνας. Ανέ­σκαψε 4-6 αρχαίους μακεδονικούς τάφους. Τα ευρήματα των ανασκαφών του δεν παρεδόθησαν στην ελληνική αρχαιολογική υπηρεσία, αλλά στην γερμανική στρατιωτική διοίκηση. Οι ανασκαφές αυτές έγιναν με τις υποδείξεις του καθηγητού Παπαδάκη, ο οποίος όμως είχε προτρέψει τον Γερμανό να ζητήσει επίσημη άδεια από το ελληνικό υπουργείο. Ο dr. Schonebeck αντέτεινε, πως κατά τον προηγούμενο πόλεμο - τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο δηλ. - «οι σύμμαχοι είχαν κάμει ανασκαφές, οι οποίες όμως, όποτε έγιναν ήσαν αποτέλεσμα πολεμικών εργασιών».

ΒΕΡΡΟΙΑ

Στην Βέρροια η διαγωγή των Γερμανών κατακτητών χαρακτηρίζεται «άνευ προηγουμέ­νου».

Οι περισσότερες αρχαιότητες, οι οποίες φυλάσσονταν σε συλλογή στο Μουσείο στην πα­λαιό Μητρόπολη Βερροίας (κτίσμα του 11ου αι.) καταστράφηκαν πλήρως, από τους Γερμα­νούς, διότι ο χώρος χρησιμοποιήθηκε απ’ αυτούς ως στάβλος! Έτσι εξεβλήθησαν οι αρχαιό­τητες, ρίχτηκαν βάναυσα στην αυλή και εν τέλει καλύφθηκαν από κόπρο! Ευθύνονται τα ζώα ή τα «ζώα»;

Η συλλογή περιείχε ανάγλυφα, αρχιτεκτονικά μέλη και επιγραφές. Όσες αρχαιότητες ήσαν δυσμετακόμιστες, εθραύσθησαν.

Αυτά γνωστοποιήθηκαν στην γερμανική Υπηρεσία, στον dr. V. Schonebeck, ουδεμία φροντίδα έλαβε, προς βελτίωση της καταστάσεως.

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Το θέρος του 1941 ο Γερμανός (ίσως αρχαιολόγος) Stossel που υπηρετούσε ως οπλίτης ναυτικής υπηρεσίας ενήργησε - άνευ αδείας - ανασκαφές σε προϊστορικό συνοικισμό της Θεσσα­λονίκης! Τα ευρήματα της ανασκαφής μήτε τα κατέθεσε, μήτε τα ανακοίνωσε.

Οπλισμένοι Γερμανοί στρατιώτες εμφανίσθηκαν αιφνιδίως, στις 31.5.1944 στο Μουσείο (Άγ. Γεώργιος) και αφαίρεσαν μαρμάρινο άγαλμα γυναικός, που είχε βρεθεί στην Πλατεία Δικαστηρίων, κατά την κατασκευή ορυγμάτων. Ο Έλληνας έφορος διαμαρτυρήθηκε. Του απάντησαν τότε, ότι το παίρνουν για να το προστατεύσουν, σε ασφαλές αντιαεροπορικό καταφύγιο, αλλά στην πραγματικότητα εστάλη στην Βιέννη!

Γερμανοί κατέστρεψαν, επίσης, δυο κιβωτιόσχημους ελληνιστικούς τάφους, που βρέθηκαν στην περιοχή του εργοστασίου I. Μουσείου. Κατ’ αρχάς, από το Στρατηγείο, διατάχθηκε η δι­ατήρησή τους. Αλλά αργότερα, νεώτερη διαταγή διέταξε την ισοπέδωση του χώρου.

ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ

Η αρχαιολογική συλλογή της Ποτίδαιας ήταν συγκεντρωμένη τότε στο σχολείο της κώμης. Διερπάγη όμως από τους Γερμανούς, που κατέλυσαν στο οίκημα, τον Απρίλιο του 1941. Μεταξύ των διαρπαγέντων ήσαν:

• Μαρμάρινη πλάκα,
• μαρμάρινη κεφαλή παιδιού,
• μαρμάρινος κώνος πεύκου,
• δυο μαρμάρινα ακέφαλα αγαλμάτια ανδρών,
• άλλο μαρμάρινο αγαλμάτιο ανδρός,
• μαρμάρινη κεφαλή ανδρός,
• μικρό μαρμάρινο χέρι αγάλματος, και
• δυο πήλινες πυραμιδοειδείς αγνύθες.

Επίσης, κατά τις εργασίες στρατιωτικών έργων, στην Χαλκι­δική πάντα, οι Γερμανοί κατέστρεψαν νεκρόπολη, όπου είχαν ανευρεθεί διάφορες σπουδαίες αρχαιότητες...

Γιώργος Λεκάκης