Πέμπτη 29 Νοεμβρίου 2012

Ο δορυφόρος του Πολύκλειτου (αντίγραφο του μουσείου Μεσσήνης)


O μαρμάρινος κορμός του γυμνού ανδρικού αγάλματος, που εκτίθεται σε εξέχουσα θέση στην Αίθουσα Α του Αρχαιολογικού Μουσείου, αποκαλύφθηκε στο χώρο ΙΙΙ του Γυμνασίου της Μεσσήνης το 1995, πεσμένος μπροστά στο βάθρο του. Αποτελεί άριστης τέχνης αντίγραφο του 1ου αι. π.κ.χ. φημισμένου πρωτοτύπου του 5ου αι. π.κ.χ., έργου του Αργείου γλύπτη Πολυκλείτου. Είχε στηθεί κάπως πρόχειρα πάνω σε προγενέστερο βάθρο, στο οποίο είχαν ανιδρυθεί χάλκινοι ανδριάντες. Η κατασκευή και ανέγερσή του φαίνεται πως πραγματοποιήθηκε στα χρόνια του Αυγούστου. Το γλυπτό δηλαδή είναι σύγχρονο με την αναδιάταξη στο χώρο του Γυμνασίου της πόλης, την αναζωπύρωση του θεσμού της εφηβείας και την κατασκευή του μνημειώδους τετρακιόνιου δωρικού Προπύλου στα χρόνια αυτά.

Μαζί με τον κυρίως κορμό του αγάλματος ήρθαν στο φως θραύσματα από τα χέρια, τις κνήμες, και τα πέλματα, που είναι συμφυή με την πλίνθο, καθώς και το στήριγμα με μορφή κορμού φοίνικα δίπλα στο δεξί στάσιμο σκέλος του αγάλματος.

Το γλυπτό έπεσε από το βάθρο του, όταν το Γυμνάσιο της Μεσσήνης είχε ήδη εγκαταλειφθεί και είχε αρχίσει να καταχώνεται από φυσικά αίτια.

Το πλάσιμο του κορμού, η επεξεργασία των πελμάτων, της πλίνθου και του στηρίγματος αποτελούν στοιχεία, που καθιστούν το αντίγραφο της Μεσσήνης έργο αναμφισβήτητης ποιότητας. Η γυμνότητα και το μέγεθος του κορμού, που ξεπερνά το φυσικό, δηλώνουν ότι απεικονίζεται ημίθεος ή ήρωας, και όχι κοινός θνητός ή νικητής σε αγώνες αθλητής, όπως είχε υποτεθεί παλιότερα.

Η αποκάλυψη του αγάλματος στον χώρο ΙΙΙ του Γυμνασίου της Μεσσήνης, θέτει κατά τον ανασκαφέα καθηγητή Πέτρου Θέμελη και πάλι το πρόβλημα της ταυτότητας του εικονιζομένου. Ενώ επιγραφικά μαρτυρούνται οι θεότητες του Ερμή και του Ηρακλή, καθώς και επισκευές των ιερών τους στη Μεσσήνη, ο Παυσανίας είναι η μοναδική πηγή που μας πληροφορεί για την παρουσία του Αθηναίου ήρωα Θησέα στο Γυμνάσιο. Ο αρχαίος περιηγητής αναμφίβολα είδε το άγαλμα του Θησέα κοντά σε αυτά του Ηρακλή και του Ερμή, τα οποία και μνημονεύει.

Κατά τον καθηγητή Πέτρο Θέμελη, ο τύπος του αγάλματος μπορεί κάλλιστα να συνδεθεί με τον Θησέα. Ο Αθηναίος ήρωας φονεύοντας τον Μινώταυρο συνδέεται άμεσα με τους νέους και τα έθιμα περάσματος από την εφηβεία στην τάξη των ανδρών. Το πέρασμα στην ανδρική ηλικία, το οποίο στην Αθήνα επιτυγχανόταν με τις «διαβατήριες τελετές» του θεσμού της εφηβείας, στη Μεσσήνη λάμβανε τη μορφή του «εγκλεισμού» των νέων για τρία χρόνια στο Γυμνάσιο. Η παράσταση του Θησέα σε τοιχογραφία από την Καμπανία παρουσιάζει εικονογραφική συγγένεια με τον τύπο του Δορυφόρου του Πολυκλείτου. Συνεπώς προτείνεται από τον ανασκαφέα η αναγνώριση του Δορυφόρου της Μεσσήνης ως Θησέα.

Ο Δορυφόρος της Μεσσήνης προστίθεται σε μια σειρά πλήρων ή ελλιπών γνωστών ρωμαϊκών αντιγράφων. Μερικά από τα πληρέστερα σωζόμενα αντίγραφα του αγαλματικού τύπου είναι τα γλυπτά της Νεάπολης, της Ρώμης, της Φλωρεντίας, του Βερολίνου και της Minneapolis των Η.Π.Α.

Η πρόσθετη στον κορμό του αγάλματος κεφαλή είναι γύψινο εκμαγείο από μαρμάρινο αντίγραφο του Δορυφόρου, που βρίσκεται στο Kassel της Γερμανίας και ταιριάζει απόλυτα στον κορμό της Μεσσήνης.


ΛΗ΄ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων



Blog Widget by LinkWithin

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου