Ο μύθος της Ινούς

Η μυθική παράδοση που αφορά στην Ινώ είναι πλούσια και θα λέγαμε ότι είναι από τις λίγες ηρωίδες που η δράση της μπορεί να συγκριθεί με αυτή των ανδρών. Ήταν θυγατέρα του Κάδμου και της Αρμονίας , αδερφή της Αυτονόης, της Σεμέλης και της Αγαύης και υπήρξε θνητή, πριν θεωρηθεί θεά.

Οι περισσότεροι μύθοι την παρουσιάζουν ως τη δεύτερη γυναίκα του βασιλιά Αθάμαντα, βασιλιά της Κορώνης στη Βοιωτία (ή σύμφωνα με άλλες πηγές των Θηβών ή ακόμα και της Θεσσαλίας) και μητριά του Φρίξου και της Έλλης, παιδιών του από πρώτο γάμο.

Σύμφωνα με την παράδοση ο βασιλιάς Αθάμας παντρεύτηκε πρώτα τη Νεφέλη, από την οποία απέκτησε τα δυο παιδιά, τον Φρίξο και την Έλλη , και ύστερα παντρεύτηκε την Ινώ, με την οποία απέκτησε δύο γιους, το Μελικέρτη και το Λέαρχο. Θέλοντας η Ινώ να απαλλαγεί από τα δυο παιδιά της Νεφέλης και επιθυμώντας να προστατέψει τα δικαιώματα στη διαδοχή του θρόνου των δικών της παιδιών, έπεισε τις γυναίκες της Βοιωτίας να φρύξουν τους καρπούς που προορίζονταν για σπορά (τον πυρόν φρύγειν) ώστε να μην είναί δυνατόν να φυτρώσουν. Το επακόλουθο αυτού ήταν φυσικά πείνα για τους Βοιωτούς και προκειμένου να απαλλαγεί η χώρα από το λιμό που τη βασάνιζε, ο Αθάμας έστειλε απεσταλμένους στο μαντείο των Δελφών. Η Ινώ έπεισε και αυτούς να πουν πως το μαντείο τάχα χρησμοδότησε ότι πρέπει να θυσιαστεί ο Φρίξος στον βωμό του Δία. Οι απεσταλμένοι έφεραν πίσω την απάντηση που είχαν υποσχεθεί στη βασίλισσα: Ο Φρίξος, ο γιος του Αθάμαντα και της Νεφέλης, πρέπει να θανατωθεί. Ο Αθάμας υποχρεώνεται να οδηγήσει το γιο του στη σφαγή . Όμως, την ώρα της Ουσίας η Νεφέλη άρπαξε και τα δυο παιδιά της και τα έβαλε πάνω σε ένα χρυσόμαλλο κριάρι, δώρο του Ερμή.

Αυτή είναι η εκδοχή του μύθου στον Ψευδό-Απολλόδωρο (1,80 κ.ε). Ο Παυσανίας (1,44,7), ωστόσο, συμπληρώνει ότι, όταν ο Αθάμας συνειδητοποίησε πως ο χρησμός δεν ήταν του Απόλλωνα και πως τον είχε επινοήσει η Ινώ για να εξοντώσει τον πρόγονό της, σκότωσε τον μικρό Λέαρχο και καταδίωξε την Ινώ για να τη σκοτώσει. Η τελευταία σώθηκε από την καταδίωξη με τον δεύτερο γιο, τον μικρό Μελικέρτη, αφού ρίχτηκε μαζί του στη θάλασσα. Στα αρχαία σχόλια στην Ιλιάδα (Η 86), παρουσιάζεται η ίδια εκδοχή του μύθου με τη διαφορά ότι εδώ αναφέρεται πως στη θέα του πτώματος του Λέαρχου η Ινώ μόνη της ρίχτηκε στη θάλασσα με τον μικρό της γιο, τον Μελικέρτη, και έτσι έγινε η θεά Λευκοθέα και ο γιος της ο μικρός θεός Παλαίμων.

Σε μια διαφοροποιημένη εκδοχή του μύθου, τα βάσανα του Αθάμαντα και της Ινούς προκαλούνται από το μίσος της Ήρας. Μετά το θάνατο της Σεμέλης, ο Ερμής εμπιστεύτηκε στον Αθάμαντα τον Διόνυσο, το παιδί των παράνομων ερώτων του Δία και της Σεμέλης, για να τον αναθρέψουν σαν κορίτσι τρέφειν ώς κόρην. Η Ινώ, που σε αυτή την εκδοχή του μύθου εμφανίζεται ως τροφός του Διονύσου, παίρνει τον ρόλο της μητέρας του θεού και για το λόγο αυτό προκαλεί την οργή της Ήρας, σαν να επρόκειτο για την πραγματική μητέρα. Η Ήρα πράγματι θυμωμένη με τον Αθάμαντα και με τη γυναίκα του, επειδή δέχτηκαν να αναθρέψουν τον μικρό Διόνυσο, τους πήρε τα λογικά και έσπρωξε εκείνον να σκοτώσει το γιο του, τον Λέαρχο, με μια λόγχη εκλαμβάνοντάς τον ως ελάφι κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού και την Ινώ πάλι να ρίξει τον μικρό Μελικέρτη σε ένα καζάνι ζεματιστό νερό (είς πεπυρωμένον λέβητα) και έπειτα να πάρει το νεκρό σώμα του στην αγκαλιά και να πέσει μαζί του στη θάλασσα του Σαρωνικού . Οι θαλασσινές θεές, όμως, τη λυπήθηκαν και τη μεταμόρφωσαν σε Νηρηίδα, ενώ το παιδί έγινε ο μικρός θεός Παλαίμονας. Από τότε η Ινώ, που ονομάστηκε Λευκοθέα ή Λευκή θεά , δηλαδή η θεά του αφρού των κυμάτων, και ο γιος της Παλαίμονας βοηθούσαν τους ναυτικούς και τους καθοδηγούσαν σε ώρα θύελλας. Ο Σίσυφος, μάλιστα, καθιέρωσε τα Ίσθμια για να τιμήσει τον Μελικέρτη. Ο Αθάμας από την άλλη, διωγμένος από τη Βοιωτία για τον φόνο του παιδιού του και ύστερα από περιπλανήσεις, έφτασε στις πλαγιές της Πίνδου και εγκαταστάθηκε στη χώρα που από τότε ονομάστηκε Αθαμαντία. Εκεί παντρεύτηκε για τρίτη φορά με τη Θεμιστώ, την κόρη του Υψέα, που του γέννησε τέσσερις γιους, τον Λεύκωνα, τον Ερύθριο, τον Σχοινέα και τον Πτώο.

Μελετώντας τα κείμενα, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε και για τρίτη παραλλαγή του μύθου. Σύμφωνα με αυτή, ο Αθάμας βασίλευε στη Θεσσαλία και είχε γυναίκα την Ινώ, που του γέννησε δύο γιους, τον Λέαρχο και τον Μελικέρτη. Αργότερα η Ινώ άφησε κρυφά το παλάτι και ανέβηκε στον Παρνασσό, για να γίνει βάκχη και να συντροφεύσει τον Διόνυσο, που τον είχε αναθρέψει. Εκεί έζησε πολύ καιρό σε μια σκοτεινή σπηλιά. Ο Αθάμας, θεωρώντας πως η Ινώ είχε πεθάνει, παντρεύτηκε τη Θεμιστώ, την κόρη μιας Νύμφης, που του χάρισε άλλα δύο αγόρια δίδυμα, το Σφίγγιο και τον Ορχομενό. Κάποτε ήρθε η ώρα που ο Αθάμας έμαθε πως η Ινώ ζούσε στο βουνό και αποφάσισε να τη φέρει πίσω και να τη βάλει δούλα στην υπηρεσία της βασίλισσας, χωρίς να φανερώσει σε κανέναν ποια ήταν. Η Θεμιστώ έμαθε ότι η Ινώ ξαναβρέθηκε και αποφάσισε να σκοτώσει τους δύο γιους της Ινούς. Μην αναγνωρίζοντας το πρόσωπο που βρισκόταν στο παλάτι και θεωρώντας ότι επρόκειτο για δούλα , αποφάσισε να χρησιμοποιήσει για σύνεργό την ίδια την Ινώ. Εμπιστεύτηκε στη νεοφερμένη δούλα τι σκόπευε να κάνει και της έδωσε εντολή να μπει στο δωμάτιο που κοιμόντουσαν τα τέσσερα αγόρια του Αθάμαντα και να σκεπάσει τα δικά της -της Θεμιστώς- τα παιδιά με λευκά σκεπάσματα και της Ινούς με μαύρα, ώστε να μπορεί μέσα στη νύχτα να τα ξεχωρίσει . Η Ινώ για να σώσει τα αγόρια της έπραξε το αντίθετο και η Θεμιστώ σκότωσε ακούσια μέσα στο σκοτάδι της νύχτας τους ίδιους της τους γιους. Όταν το άλλο πρωί κατάλαβε τι είχε κάνει, αυτοκτόνησε. Η Ινώ έστειλε στη συνέχεια το μεγάλο της παιδί, το Λέαρχο, σε αναζήτηση του πατέρα του. Ο Αθάμας, όμως, κυριεύτηκε ξαφνικά από μανία και σκότωσε το γιο του, το Λέαρχο, με το τόξο του κατά τη διάρκεια του κυνηγιού, θεωρώντας τον ελάφι. Στη θέα του πτώματος, η Ινώ ρίχτηκε στη θάλασσα με το μικρό της γιο, το Μελικέρτη, και έγινε η θεά Λευκοθέα .