Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Θεσσαλία της κατοχής

ΛΑΡΙΣΑ

Ανασκαφές - και μάλιστα άνευ αδείας - διενήργησε ο μηχανικός Baurat Kuthe - δεν ήταν καν αρχαιολόγος! Αυτός κράτησε για λογαριασμό του, τουλάχιστον, ένα χρυσό στεφάνι! Ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής Λαρίσης, Κέλερ, εζήτησε και έλαβε, από τον τότε νομάρχη, άγαλμα της θεάς Αθηνάς, ύψους περίπου 0,70 μ.! Στην Λάρισα, κατά την διάνοιξη οχυρωμα­τικών έργων, οι Γερμανοί βρήκαν σε δυο περιπτώσεις αρχαίους τάφους! Οι ελληνικές Αρχές ειδοποιήθηκαν τυπικώς γι’ αυτούς. Και πριν καλά-καλά παρουσιασθούν, κάποιος Γερμανός, ονόματι Meister (;) - άγνωστο εάν αυτός ήταν αρχαιολόγος - συγκέντρωσε τα ευρήματα και τα απήγαγε! Άγνωστον εάν οι παραπάνω περιπτώσεις ταυτίζονται με του Β. Kuthe.

Οι Γερμανοί έκαψαν το σχολείο της Ελασσόνος, το 1943-1944, όπου φυλάσσονταν τα αρ­χαία ευρήματα της περιοχής Ελασσόνος-Τσαρίτσανης. Το κτήριο κατέπεσε και καταπλάκωσε τις αρχαιότητες, οι οποίες υπέστησαν δυσεξακρίβωτες ζημιές.

Τον Σεπτέμβριο του 2010 ο δήμαρχος Λαρισαίων, Κ. Τζανακούλης, ξεκίνησε εκστρατεία επαναπατρισμού των γλυπτών, που εκλάπησαν από το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαρίσης από την λεηλασία των γερμανικών στρατευμάτων Κατοχής, κατά την αποχώρησή τους (τον Νοέμβριο του 1944). Στο βιβλίο του Αξενίδη «Πελασγίας Λάρισα» υπάρχουν αναφορές και περιγράφονται κάποια απ’ αυτά τα γλυπτά, που κοσμούσαν αρχαϊκές στήλες, που εκλάπησαν. Μεγάλο τμήμα των κλεμμένων γλυπτών - άγνω­στο πού ακριβώς ευρίσκεται σήμερα - υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι εξακολουθεί να βρίσκε­ται σε μουσεία ή σε ιδιωτικές συλλογές της Γερμανίας.

ΜΑΓΝΗΣΙΑ

Πλησίον του Βόλου διενήργησε ανασκαφές ο Η. Reinert, το 1942. Αργότερα, όταν οι Γερ­μανοί ανατίναξαν τις πυριτιδαποθήκες, το λιμάνι και την σιδηροδρομική γραμμή Λεχωνίων, εθραύθησαν οι περισσότεροι υαλοπίνακες των παραθύρων και των εσωθυρών του Μουσείου.

Στην Δημητριάδα οι Γερμανοί έκαναν ασκήσεις πυροβολικού και κατέστρεψαν τον πύργο, άνωθεν των Αλυκών, όπου είχαν βρεθεί το πρώτον οι περίφημες «γραπτές στήλες».

Οι Γερμανοί ενήργησαν ανασκαφές στην θέση «Τούμπα» της Νέας Αγχιάλου, όπου ευρέθη αρχαίος οικισμός. Βρήκαν και αφαίρεσαν πλήθος αντικειμένων, ιδίως θραύσματα. Πρό­κειται, προφανώς, «περί σημαντικών αρχαιοτήτων», διότι τα λίγα που περιήλθαν σε ελληνικά χεριά, ήταν αξιοσημείωτα θραύσματα του 5ου αι. π.κ.χ.! Στην Νέα Αγχίαλο, επίσης, Γερμανός στρατιώτης έθραυσε κιονόκρανο της βασιλικής Β' και αφαίρεσε την λεοντοκεφαλή του.

ΤΡΙΚΑΛΑ

Τον Αύγουστο του 2007 επιστράφηκαν, από την Γερμα­νία, μαζί με άλλα αντικείμενα 94 μικροσκοπικά νεολιθικά ειδώλια (γυναίκες από πηλό ή μάρμαρο, ηλικίας άνω των 6.500 χρόνων!) ενδεχομένως εγκυμονούσες, όρθιες, καθιστές, γυμνές, ενδεδυμένες, με όμορφες κομμώσεις ή κώτσο, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, «σαν να είναι πορτραίτα υπαρκτών γυναικών του θεσσαλικού κάμπου». Στα υπόλοιπα αντικείμε­να, λίθινα και πήλινα αγγεία, κάποια με ζωγραφιστή διακόσμηση, πελέκεις, λεπίδες, αιχμές βελών από οψιδιανό, πήλινα σφονδύλια, αλλά κυρίως στις σφραγίδες αυτής της συλλογής, μαρτυράται η ζωή, η κοινωνική οργάνωση και η σύνθετη δομή της νεολιθικής κοινωνίας της Θεσσαλίας. Τα αντικείμενα ήδη από το 1986 είχαν αναγνωρισθεί από την Αστυνομία του Μονάχου ως λεία της ένοπλης ληστείας που έγινε (στις 10.5.1985) στην οικεία του Κων. Θεοδωρόπουλου στην Λάρισα και είχαν κατασχεθεί λίγο πριν πωληθούν από την σπείρα των αρχαιοκαπήλων Τ Σ. Γκέριγκ - Τζ. Β. Λίντερ σε Μουσείο του Μονάχου.

Γιώργος Λεκάκης